[a) post cap. (8) PE insertum: Cap. (5)+(6) PA]

(5 PA) [Post hanc vocem apparitoribus iussio infausta porrigitur, ad legionem velociter properatur, crudelia precepta reserantur. Traduntur neci quos ordo repperit numerandi, leti percussoribus cervices prebent solaque inter eos erat de gloriosę mortis acceleratione contentio. Perfecto itaque scelere ut Octodorum legio redeat iubetur.] Tunc siquidem ipse inclitus Mauritius primicerius paululum a satellitibus regis segregatus convocat legionem et hac oratione sanctiore alloquens ita exorsus est: "Gratulor virtuti vestrae, conmmilitones optimi, quod amore religionis nullam vobis Cesaris precepta attulere formidinem; gaudentibus quodam modo animis tradi ad necem gloriosam commilitones vestros vidistis; quam timui ne quisquam, quod armatis facile est specie defensionis, beatissimis funeribus manus obvias afferre temptaret! Iam nichil ad huius rei interdictum Christi nostri parabitur exemplum, qui exemptum e vagina gladium apostoli proprię vocis iussione recondidit, docens maiorem armis omnibus Christianam esse virtutem. Hic deus Christus plane mentes vestras manusque prohibuit, ne quisquis divino operi mortalibus dextris obviaret. Quin immo cepti operis fidem perhenni religioni complete! Hactenus exempla sacris codicibus inserta legebamus; iam nempe per nosmetipsos quos sequi deberemus aspeximus. Ecce vallatus sum commilitonum meorum corporibus, quos de latere meo funestus satelles eripuit, aspersus sum cruore sanctorum et sacri sanguinis reliquias vestibus meis porto et dubito eorum necem sequi, quorum gratulans ammiror exemplum? Et vacat cogitare, quid imperator iubeat, qui sorte [mihi] mortalitatis michi ęqualis est. Si habere aliquid virium imperatoria precepta potuissent, circa beatissimorum [trium] puerorum corpora regis Persarum valuisset incendium nec contempnere leonum rugitus lacu clausus propheta potuisset. Sacramenta olim nos dedisse memini quod contemptu loci istius et desperatione vitę et defensare rem publicam deberemus; iam tunc promisi mei corporis vilitatem et spopondi hanc imperatoribus fidem nec tamen michi ullus cęlestia tunc regna promittebat. Quid Christo spondente faciendum est, si hoc potuimus militię devotione promittere? Quin immo, fortissimi commilitones, olim devotas animas subdemus preciosissimę passioni, in nobis virilis animus, inviolata fides permaneat! Iam cerno ante tribunal Christi stantes eos quos neci paulo ante satelles regius deputavit; illa vero gloriosa est mors, quę ęternitatem beatam vitę huius brevitate mercatur; ęquali omnes animo, una voce responsum satellitibus demus. [id nuntia: "Milites quidem tui sumus, o Cesar, et ad defensionem rei publicę Romana arma suscepimus nec unquam desertores bellorum aut proditores militię fuimus aut ignavia formidinis meruimus subire flagitium. Tuis etiam obtemperemus preceptis nisi instituti legibus christianis demonum cultus et aras semper pollutas sanguine vitaremus. Comperimus precepisse te, aut sacrilegiis pollui Christianos aut dedenis interfectis nos velle terreri. Non inquiras longius latitantes, nos omnes Christianos cognosce esse; habebis potestati tuę subdita omnium corpora, auctorem vero suum respicientes Christum animas non tenebis." Hęc sicut vir sanctus dixerat, legionis probabat assensio et Cęsari per satellites nuntiantur.

(PA 6) [Tunc Cęsar inclementi precepit iussione, ut iterum decimus renovatę crudelitatis ordo consumeretur. Post hanc vocem ad legionem velociter properatur, crudelia praecepta peraguntur, reliqui ut Octodurum redeant iubetur.]

Hęc igitur beatissimo Mauricio prosequente non dissimili affatu beatus Exsuperius, quem ante principem vel campiductorem superius memoravi, correptis legionis suę signis hac constantes oratione firmat: "Tenere me, conmilitones optimi, secularium quidem bellorum signa perspicitis, sed non ad hęc arma provoco, non ad hęc bella animos vestras virtutemque compello; aliud nobis genus eligendum est preliorum, non per hos gladios potest ad regna cęlestia properari. Robur nobis opus est animorum; invicta defensio est, [fidem] quam deo promiseris, in ultimis custodire. Iam de conmilitonum nostrorum gloria, ea quae divino cernebat obtutu, Mauritius locutus est, ego vobis victoriam plenam, si Cristo creditis, repromitto. Proiciant dexterę nostrę arma ista cum signis militaribus, praestabit hoc Christus, ut mox in ipso cęlesti, sicut promittitur, regno alia vobis Exsuperium vestrum videatis signa monstrare. Vadat quin immo satelles funestus ut hęc truculento regi renuntiet: Inexuperabiles legionis huius animos, Caesar, agnosce; tela proicimus; exarmatas quidem dextras satelles tuus, sed armatum fide catholica pectus inveniet. Occide, prosterne, resecandas gladiis percussoribus [cervices] praebemus intrepidi; hęc nobis iocundaria sunt, dummodo quod te [cum] sacrilegis tuis contempnimus ad regna iam nunc cęlestia properemus." [Hęc mandata legionis remeans ad Maximianum Cesarem satelles nuntiat] Flagrabat enim iam tunc in beatissimis viris martirii gloriosus ardor.

[b) post cap. (12) PE] (detestatusque convivium refugebat illorum consortium) [sequuntur cap. (8)+(9) PA: (8) PA][Interea veteranus quidam ultimę aetatis senis fatigatus, nomine Victor, ad contaminatum cedibus locum iteneris necessitate deductus est. Dum ad aepulas pro aetatis veneracione ab omnibus rogaretur, requirere coepit, quęnam causa esset laeticiae, quod inter tot corpora interemptorum gaudentes exultantesque possent milites aepulare. Dictum a quodam est, quod legio Christiane legis studio cęrimonias Romanas cultuquę deorum pariter cum imperatoriis iussionibus contempnere voluisset dataque neci esset, ut discipline militaris traditus ordo severius teneretur.]

Tunc [Victor] igitur alte gemitum trahens graviterque suspirans exclamat: "Heu me, qui per tot annorum miliciam ad hanc infelicem ętatem veni [et in hac legione militare non merui]; quam bene inter tales gloriosę mortis donatus honores finem vitę invenire potuissem! Saltim si commilito indignus eram vel me ante actas horas viandi necessitas detulisset, et senilis pectoris cruor tantorum virorum victimis misceretur, optuleram hoc corpus neci, dummodo tantę laudis consortio non carerem." Talia dicentem prophanorum statim turba vallavit, quę utrum Christianus esset maniciter iubet respondere.

(9 PA) Ad ille, paululum ad cęlum oculos erigens, tali percontantibus sermone respondit: "Longus me vivendi usus ad hanc infelicem perduxit aetatem. Quecumque in hoc mundo aguntur aut studium rep (lacuna) erit aut vero rerum vo^lubilitas agit aut varius semper casus infestat; quodcumque volumus, optamus, scimus aut cupimus, totum mundum caligine submersum tenebris circumfluentibus latet, nisi nobis aut viam Christus ostenderit aut lumen Christus effulserit. Quod ego fideli mente perpendens utinam ultimo constanter affectu! Quod si me ad tempus paulo ante trucidatę legionis itineris necessitas detulisset, conviviis vel epulis vestris horum funerum consortium pretulissem. Sed etiam nunc prestabit Christus, ut Christianum me vel post confessionem meam transire ulterius per beata funera non sinatis." Haec eo loquente [subita percussoris obtruncat insania. Ita vir sanctus celeri confessione et consorcium sanctorum promeruit, ceterisque martyribus in eo loco sicut morte ita est honore coniunctus.]

[cap. (9) PA terminatur fine capituli (12) PE]: iterum ab eisdem interrogatus, requirentibus ne et ipse forsitan Christianus esset, Christianum se esse et semper futurum esse respondit ac statim ab irruentibus interfectus est ceterisque martyribus in hoc loco sicut morte [ita] etiam honore coniunctus est.