(1) Diocletianus, quondam Romane rei publice princeps, cum ad imperium totius orbis fuisset electus omnesque provincias turbari quorundam presumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi comilitonem Herculium Maximianum Cesarem fecit eumque contra Amandum et Elianum, qui in Bagaudarum regione presumptione servili arma commoverant, ad Galliam destinavit. Cui ad supplementum exercitus legionem Thebeam ex orientalibus militibus ire precepit. Que legio sex milia sexcentos sexaginta sex viros validos animis et instructos armis antiquorum Romanorum habebat exemplo. Hii igitur milites Christiane religionis ritum orientali traditione susceperant ab Ierosolimitane urbis epo fideique sacre virtutem armis omnibus preponebant. Ad urbem quippe Romam itinere attingentes eandem Christianitatis fidem, quam acceperant, apud beatum Marcellinum, predicte Romane urbis pontificem, confirmarunt, ut ante gladio interirent quam sacram fidem Christi, quam acceperant, violarent. Recepti igitur a Diocleciano Cesare iubentur ut post Maximianum collegam itinere, quo ceperant, Gallias tenderent.

(2) Lc. II Maximianus Cesar, usu quidem militie bellis aptus sed ydolorum specialis cultor, ferus animo, avaritia anxius, opere crudelis, libidini deditus ceterisque viciis obsessus severitatem imperatoriam nimia crudelitate polluerat. In Galliam properans ad Alpium Apenninarum aditum venit. Transmeantibus iter Alpium post arduam et horridam viam subito equalis loci campestris occurrit grata planicies. Quo in loco oppidum factum est, quod Octodorus nomen accepit, circa quod irrigua fluminibus prata aut agrorum fertilis cultura porrigitur, precipue deinde Rodani fluminis validus cursus offertur. [qui mole sua leniter fluens regionis ipsius gratiam propria amenitate commendat]. Transcensis igitur Alpibus Maximianus Cesar Octodorum venit ibique sacrificaturus ydolis suis convenire exercitum iussit atroci proposita iussione ut per aras demonibus consecratas iurarent coequalibus sibi animis contra Bagaudarum turbas esse turbas esse pugnandum, christianos vero velut inimicos diis suis ab omnibus persequendos. Quod ubi primum pervenit ad noticiam Thebaide legionis preteriens Octodorense oppidum ad locum, cui Agauno nomen est, celeriter properavit, ut octo milium spatio ab Octodoro separata necessitatem committendi sacrilegii preteriret. [Agaunum acolae interpretatione Gallici sermonis saxum dicunt.] Quo in loco ita vastis rupibus Rodani fluminis cursus artatur, ut commeandi facultate subtracta constratis pontibus viam fieri itineris necessitas imperaret. Undique tamen imminentibus saxis parvus quidem sed amenus irriguis fontibus campus includitur, ubi fessi milites legionis Thebee post laborem tanti itineris resederant. O quanta reverentia excolendus est sacer locus iste, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro Cesaris puniuntur!

(3) Lc. III Maximianus Cesar, dum ad sacramenta superius memorata cunctos in exercitu suo cogeret, agnovit pretergressam, ut diximus, legionem. Subito iracundie furore completus satellites mittit, ut hii legionem ad sacramentorum suorum sacrilegia revocarent. Erat in eadem legione primicerius Mauricius et signifer Exuperius et Candidus senator, qui ita commilitonibus suis preerant, ut amore potius divinitatis quam terrore militari obedienda preciperent, viri in rebus bellicis strenui et virtute nobiles, sed fide in deo nobiliores. Erga imperatorem fortitudine, erga Christum devotione certabant. Evangelici precepti sub armis custodes reddebant que dei erant deo, et que Cesaris Cesari restituebant. Requirunt itaque quid Maximianus Cesar ira dictante mandasset. Dictum ab his est, quod Cesar iusserat, milites omnes immolasse hostias, libasse sacrificia et sacramenta fanatici ordinis prebuisse, iubere Cesarem, ut legio festinanter revertens ad commilitonum se prepararet exemplum. Lc. IIII Tunc hii qui preerant legioni miti affatu dederunt responsum, ob hoc se transgressos Octodorum, quia iam fama ad eos sacrificiorum ordine pervenisset, fas sibi visum esse, ne demonum aris Christiani contaminari viderentur, [esse sibi in animo] deum vivum colere, traditam orientali more religionem usque ad diem vite perhenniter custodire, ad bellorum usum paratam legionis esse virtutem, ad committenda vero sacrilegia, sicut Cesar precepit, Octodorum non redire.

(4) Reversus itaque satelles nunciat obstinatos esse animos legionis nec velle preceptis imperatoriis obedire. Tunc Maximianus Cesar iracundie nimietate succensus ad hanc vocem subito furore prosilivit dicens: "Ergo milites mei imperatoria precepta et sacrorum meorum ordinem spernunt! Sanciendum erat vindicta publica etiam si tantum maiestatem regiam contempnere voluissent; iungitur despectui meo celestis iniuria et mecum pariter religio Romana contempnitur. Sentiat contumax miles me non solum michi sed etiam diis meis dare posse vindictam; iam [nunc]fidissimorum meorum turba festinet, decimum quemque morti funesta sors prebeat, discant equali nece quos ordo premiserit moriendi, qualiter Maximianus vel sibi vel diis suis hac severitate dederit ultionem!"

(5) Post hanc vocem apparitoris iussio infausta porrigitur, ad legionem velociter properatur, crudelia precepta reserantur. Traduntur neci quos ordo repperit numerandi, leti percussoribus cervices prebent solaque inter eos erat de gloriose mortis occupatione contentio. Perfecto itaque scelere ut Octodorum legio redeat iubetur. Lectio V Tunc Mauricius primicerius paululum a satellitibus regiis segregatus convocat legionem et hac oratione sanctiores alloquitur: "Gratulor virtuti vestre, commilitones optimi, quod amore religionis nullam vobis Cesaris preceptum attulit formidinem; gaudentibus quodammodo animis tradi ad necem gloriosos conmilitones vestros vidistis, quibus timui ne quisquam, quod armatis facile est specie defensionis, beatissimis funeribus manus obviam adferre temptaret! Iam michi ad huius rei interdictum Christi nostri parabatur exemplum, qui exemptum vagina apostoli gladium proprie vocis iussione condidit, docens maiorem armis omnibus Christiane confidentie esse virtutem. Hic deus Christus plane mentes vestras manusque prohibuit, ne quisquam divino operi mortalibus dextris obstitisset. Quin immo cepti operis fidem perhenni religione complerent! Hactenus exempla sacris inserta codicibus legebamus; iam nunc per nosmet ipsos quos sequi debeamus aspeximus. Ecce vallatus sum commilitonum meorum corporibus, quos de latere meo funestus satelles abstraxit, aspersus sum cruore sanctorum et [sacri] sanguinis reliquias vestibus meis porto et dubito eorum sequi necem, quorum gratulans admiror exemplum? ut vacat cogitare, quid imperator iubeat, qui sorte [mihi] mortalitatis equalis est. Si habere aliquid virium imperatoria precepta potuissent, circa beatissimorum trium puerorum corpora regis Persarum valuissent incendium nec contempnens ora leonum lacu clausus evadere potuisset propheta. Lc VI Sacramenta olim dedisse nos memini quod contemptu lucis istius et desperatione vite defensare rem publicam deberemus; iam tunc promisi mei corporis vilitatem et spopondi hanc imperatoribus fidem nec tamen michi ullus tunc regna celestia promittebat. Quid Christo spondente faciendum est, si hoc potuimus militie devotione promittere? Quin immo, fortissimi commilitones, olim devotas animas subdamus preciosissime passioni, sit nobis virilis animus, fides inviolata permaneat! Iam cerno ante tribunal Christi stantes eos quos neci paulo ante satelles regius deputavit; illa vera gloria est, que eternitatem beatam vite huius brevitate mercatur. Equali omnes animo, una voce responsum satellitibus demus, id nuncia: "Milites quidem, Cesar, tui sumus et ad defensionem rei publice Romane arma suscepimus, nec umquam aut desertores bellorum aut proditores militie fuimus aut ignave formidinis meruimus subire flagitium. Tuis etiam obtemperaremus preceptis nisi instituti legibus christianis demonum cultus et aras semper pollutas sanguine vitaremus. Comperimus precepisse te, aut sacrilegiis pollui Christianos aut denis interfectis nos velle terreri. Non inquiras longius latitantes, nos omnes Christianos esse cognosce; habebis potestati tue subdita omnium corpora, auctorem vero suum respicientes Christum animas non tenebis." Lc VII Hec vir sanctus dixerat, legionis probat assensio et Cesari per satellites nuntiatur.

(6) Presenti precepit iussione, ut iterum decimum renovate crudelitatis ordo consumeret. Post hanc vocem ad legionem velociter properatur, crudelia precepta peraguntur, reliqui vero ut Octodorum redeant iubetur. Tunc Exuperius, quem ante principem vel campiductorem [superius] memoravi, correptis legionis sue signis hac circumstantes oracione confirmat: "Tenere me, conmilitones optimi, secularium quidem bellorum signa perspicitis, sed non [ad hec arma provoco, non] ad hec bella animos vestros virtutemque cohortor; aliud nobis genus eligendum est preliorum, non per hos gladios potestis ad regna celestia properare. Robur nobis est opus animorum; invicta defensio, fidem quam deo promisimus, in ultimis custodire. Iam de conmilitonum nostrorum gloria, ea que divino cernebat obtutu, [-super est, ut victori deo gratias agamus -] gloriosus vir Mauricius est locutus, ego vobis victoriam plenam, si Christo creditis, repromitto. Proiciant dextere nostre arma ista cum signis militaribus, prestabit hoc Christus, ut mox in ipso celesti, sicut promittitur, regno alia vobis Exuperium vestrum videatis signa monstrare. Vadat quin immo funestus satelles et hec truculento regi nuntiet: "Milites sumus, imperator, tui, sed tamen servitutem liberi confitemur dei. Tibi militiam debemus, illi innocentiam. A te stipendium laboris accepimus, ab illo vite exordium sumpsimus. Sequi imperatorem in hoc nequaquam possumus, ut auctorem nostrum negemus deum, auctorem velis nolis tuum. Lc. VIII Non nos adversum te, imperator, armavit ea, que fortissima est in periculis, desperatio. Tenemus arma et non resistimus, quia mori magis quam occidere volumus, et innocentes interire quam noxii vivere preoptamus. Si quid in nos ultra statueris, igni tormento ferro subici parati sumus. Christiani sumus, persequi Christianos non possumus. Inexuperabiles legionis istius animos [Caesar] agnosce; tela proicimus; exarmatas quidem dexteras satelles tuus, sed armatum fide catholica pectus inveniet. Occide, prosterne, secandas gladiis percussoribus cervices perhennis intrepidi; hec nobis iocundiora sunt, dummodo quia te cum sacrilegiis tuis contempnimus, ad regna iam nunc celestia properemus." Flagrabat enim iam tunc in beatissimis viris martyrii gloriosus ardor. Hec mandata legionis remeans ad Maximianum Cesarem satelles nuntiat.

(7) At ille quasi nichil iteratum fuisset scelus perpetratum, ire propere exercitum iubet et circumfundi imperat legionem nullumque de tanto sanctorum exercitu precipit relinqui. Ventum est itaque et circumsistit beatam legionem turba carnificum. Omnis etas sine discretione perimitur lanianturque beata corpora et devotas deo animas fideli mortis professione commendant. Operta est terra illic procumbentibus in morte corporibus iustorum, fluxeruntque preciosi sanguinis rivi. Que umquam rabies absque bello tantam humanorum corporum stragem dedit, [que feritas ex sententia sua tot simul perire vel reos iussit! Ne iusti punirentur multitudo non obtinuit, cum inultum esse soleat quod multitudo delinquit. Hac igitur crudelitate immanissimi tyranni confectus est ille sanctorum populus,] qui contempserunt rem presentium ob spem futurorum. Sic interfecta est illa plane angelica legio, que ut credimus cum illis angelorum legionibus iam collaudant [semper] deum in celis, per infinita seculorum secula. Amen.

[In natale sancti Florentii. Lc. I]