(1) Sanctorum passionem martyrum, qui hunc locum glorioso sanguine inlustrant, pro honore gestorum stilo explicamus, ea utique fide, qua ad nos martyrii ordo pervenit. Nam per succedentium relationem rei gesta (?) memoriam nondum intercepit oblivio. Et [si] pro martyribus singulis loca singula, que eos possident, vel singule urbes insignes habentur, nec immerito, quia pro deo summo pretiosas sancti animas refundunt, quanta excolendum sit reverentia sacer ille Agaonensium locus, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro cesa referuntur! Nunc iam ipsa beatissimi passiones causa loquamur.

(2) Sub Maximiano, qui Romane rei publice cum Dioclitianus collega imperium tenuit, per diversas fere provincias laniati aut interfecti martyrum populi. Idemque Maximianus, sicut avaritia libidine crudelitate ceterisque vitiis obsessus furebat, ita etiam execrandis gentilium tribus deditus et erga deum celi prophanus, impietatem suam ad extinguendum Christianitatis nomen armaverat. Si quis tunc dei veri cultum profiteri audebant, sparsis usquequaque militum turmis vel ad supplicia vel ad necem rapieba(n)tur, hanc velud vagationem barbaris datam gentibus prorsus in religione arma commoverat.

(3) Erat eodem tempore in exercitus legio militum, qui Thebei appellabantur. Legio autem vocabatur, que tunc sex milia ac sexcentus viros in armis habebant. Hi in auxilio Maximiano ab orientis partibus accessiti venerunt, viri in Roma bellicis strenui, virtute nobiles, sed fide nobiliores. Erga [imperatorem fortitudine, erga] Christum devotione certabant. Evangelici precepti etiam sub armis non inmemores reddebant que dei erant deo, et que Cesaris Cesari restituebant.

(4) Itaque cum et hi sicut et ceteri militum ad dilaniandam Christianorum multitudinem destinarentur, soli crudelitatis ministerium detractare ausi sunt, atque huiusmodi preceptis se optemperaturos negant. Maximianus non longe aberat, nam se circa Octo[do]rum itinere fessus tenebat. Ubi cum ei per nuntios delatum esset legionem hanc adversus mandata regia rebellem in Agaunensium angustiis substitisse, in furorem instinctum indignationis exarsit.

(5) Sed mihi, priusquam reliqua commemorem, situs loci eius relationi inserendus videtur. Agaunis sexaginta ferme milibus a Gennabensi urbe abest, quattuordecim vero milibus distat a capite Limanni lacus, quod influit Rodanus. Locus ipse iam inter Alpina iuga in valle situs est, atque pergentibus difficilem transitus asperum atque [artum] iter panditur. Infestus namque Rodanus saxosi montis radicibus vix pervium viantibus aggerem relinquit. Evinctis transmisisque angustiarum faucibus subito nec exiguus inter montium rupis campus aperitur. In hoc legio sancta consederat.

(6) Igitur, sicut supra diximus, cognito Maximianus Thebeorum responso [praecipiti] ira fervidus ob neglecta imperia decimum quemque ex eadem legione gladio feriri iubet, quo facilius ceteri regiis preceptis territi metu cederent; redintegratisque mandatis indicit ut reliqui in persecutionem Christianorum cogantur. Ubi vero a Thebeos denuntiatio iterata pervenit [cognitumque ab eis est] iniungi sibi rursum executiones prophanas, vocifera[tio] passim ac tumultus in castris exoritur affirmantium numquam se nulli in hac tam sacrilega mysteria cessuros, idolorum [se] prophana semper detestatos, Christianis se inbutos sacris et [divinae] religionis cultu institutos, unum se eternitatis deum colere, extrema [ex]periri satius esse quam adversus Christianam fidem venire.

(7) His [de]inde compertis Maximianus omni belua cruentior rursus [ad] ingenii [sui] sevitia redit atque imperat ut iterum decimus eorum morti detur; ceteri nihilominus ad hec que spernerent compellerentur. Quibus iussis denuo in castris perlatis segregatus atque percussus est qui decimus sorte obvenerat; reliqua vero se militum multitudo mutuo sermone instigabat, ut in tam preclaro opere persisteret.

(8) Incitamentum tamen maximum fidei in illo tempore penes sanctum Mauricium fuit primicerium tunc, sicut traditur, legionis eius, qui cum Exuperio, ut in exercitu appellant, campidoctore et Candido senatore militum accendebant animos exortando singulos et moniendo. Fidelium commilitonum et iam martyrum exempla ingerentes pro sacramento Christi, pro divinis legibus, si ita necessitas ferre(t ?), omnibus [et] moriendum esse suadebat, sequendosque ammonebant socios illos et contubernales suos, qui iam in celum precesserant. Fraglabat enim iam tunc in beatissimi viris martyrii gloriosus ardor.

(9) His itaque primoribus suis atque auctoribus animati Maximiano adhuc insania estuanti mandata mittunt sicut pia ita et fortia, que feruntur fuisse in unc modum: "Milites sumus, imperator, tui, sed tamen servi, quod libere confitemur, dei. Tibi militiam debemus, illi innocentiam. A te stipendia laboris accepimus, ab illo vite exordium sumpsimus. Sequi imperatorem in hoc nequaquam possumus, [ut] auctorem negemus deum, utique auctorem nostrum, deum auctorem, velis nolis, tuum. Si non i[n t]am funesta compellimur, ut hunc offendamus, tibi, ut fecimus actenus, ad hunc parebimus; si aliter, illi parebimus potius quam tibi. Offerimus nostras in quemlibet ostem manus, quas sanguine innocentum cruentare nefas ducimus. Dextere iste pugnare adversus impios atque inimicos sciunt, laniare cives et pios nesciunt. Meminimus nos potius pro civibus quam adversus cives arma sumpsisse. Pugnavimus enim semper pro iustitia, pro pietate, pro innocentium salute. Hec fuerunt actenus nobis pretia periculorum. Pugnavimus enim pro fide, quam quo pacto conservavimus tibi, si hanc deo nostro non exibemus? Iurabimus primum in sacramenta divina, iurabimus deinde in sacramenta regia; nihil nobis in secundis credas necesse est, si prima perrumpimus. Christianos ad penam pro nos requiri iubes; iam tibi ex hoc alii requirendi non sunt: habes hic nos confitentes deum patrem, auctorem omnium, et filium eius Jesum Christum confedentes. Vidimus laborum periculorumque nostrorum socios, nobis quoque eorum sanguine aspersis, trucidari ferro, et tamen sanctissimorum commilitonum mortes et fratrum funera non flevimus, non doluimus, sed potius laudavimus et gaudio prosecuti sumus, quia digni [habiti] essent pati pro domino [deo eorum]. Et nunc non nos vel hęc ultime vite necessitas in rebellione coegit, non nos adversus te, imperator, armavit ipsa saltem, que fortissima est in periculis, desperatio. Tenemus [ecce] arma et non resistimus, quia mori quam occidere [satis] mallemus, et innocentes interire quam noxii vivere preoptamus. Si quis in nos ultra statueris, si quis [adhuc] iusseris, si quis ammoveris, ignis, tormenta, ferrum subire parati sumus. Christianos nos, fatemur, persequi Christianos non possumus."

(10) Cum hęc et alia Maximianus audisset et obstinat(os) in fide Christi cerneret animos virorum, desperans gloriosam eorum constantiam posse revocari una sententia interfici omnes decrevit, et rem perfici circumfusis militum agminibus iubet. Qui cum missis ad beatissimam legiones venissent, stringunt in sancti impii ferrum, mori non recusantes pro vite amore. Cedebantur itaque passi gladiis, non reclamantes saltim aut repugnantes, sed depositis armis cervice persecutoribus prebentes et iugulum percussoribus vel distentum corpus offerentes. Non vel ipsa suorum multitudine, non armorum munitione elati sunt, ut ferro conarentur asserere iustitie causa, sed hoc solum reminiscentes se illum confiteri, qui nec reclamando ad occisionem ductus est sed tamquam agnus non aperuit os suum, ipsi quoque (tamquam agnus non aperuit os suum) tamquam grex dominicus [ovium] laniari se tamquam ab irruentibus lupis passi sunt occidi.

(11) Operta est mox terra illic procumbentibus in mortem corporibus piorum, fluxerunt et pretiosi sanguinis ribi. Que umquam rabies absque bello tantam humanorum corporum stragem dedit, que feritas exententia sua tot simul perire vel reos iussit! Nec iusti punirentur multitudo non optinuit, cum inultum esse soleat quod multitudo delinquit. Hanc igitur crudelitate immanissimi tyranni confectus est ille sanctorum populus, qui contempsit rem presentium ob spem futurorum. Sic interfecta est illa plane angelica legio, que ut credimus cum illis angelorum legionibus iam conlaudat [semper] in cęlis dominum deum Sabaoth.

(12) Victor autem martyr nec legionis eiusdem fuit nec miles, sed emerite iam militię veteranus. Hic cum iter agens subito incidisset in hos, qui passim epulabantur leti martyrum spoliis, atque ab his ad convescendum invitatus prolata ab exultantibus per ordinem causam (causa) cognovisset, detestatosque convivas refugabat. Requirentibus illis, ne [et] ipse forsitan Christianus esset, [Christianum se] et semper futurum esse respondit ac statim ab irruentibus interfectus est ceteris[que] martyribus in eodem loco sicut morte ita etiam honorem coniunctus est.

(13) Hec nobis tantum de numero illorum martyrum comperta sunt nomina, id est beatissimorum Mauricii, Exuperi, Candidi, Ursi atque Victoris; reliqua vero [nobis quidem incognita sed] scripta sunt in libro vite.

(20D) Passa est autem beatissima legio pro nomine domini nostri Iesu Christi sub Maximiano imperatore die decima Kalendarum Octubrium, regnante domino nostro Iesu Christo, cui est cum deo patre et spiritu sancto honor et gloria, virtus et potestas et imimprium ante omnia secula et nunc et semper et per omnia secula seculorum. Amen.