(1 PE) Sanctorum passionem martyrum, qui Acaunum (corr. in Ag-) gloriosum sanguine inlustrant, pro honore gestorum stilo explicamus, ea utique fide, qua ad nos martyrii ordo pervenit. Nam per succedentium relationem rei geste memoriam nondum intercepit oblivio. Et si pro martyribus singulis loca singula,quę eos possident, vel singule urbes insignes habentur, nec inmerito, quia pro deo summo praeciosas sancti animas refundunt, quanta excolendus est reverentia sacer ille Agaunensium locus, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro caesa referuntur! Nunc iam ipsam beatissimę passionis causam loquamur.

(1) Tempore illo Dioclicianus, quondam Romanę rei publice princeps, cum ad imperium totius orbis fuisset electus omnesque provincias turbari quorumdam presumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi conmilitonem Herculium Maximianum Caesarem fecit eumque contra Amandum et Helianum, qui in Baga^udarum nomen praesumptione servili arma commoverant, ad Gallias distinavit. Cui ad supplementum exercitus legionem Thebeam ex orientalibus militibus dedit. Quae legio sex milia sexcentos ac sexaginta [viros] validos animis et instructos armis antiquorum Romanorum habe^bat exempla. Hi igitur milites Christianae relegionis ritum orientali traditione susceperant fidemque sacram virtuti et armis omnibus praeponebant.

(2) Maximianus Cęsar, usu quidem militiae bellis aptis sed idolorum specialis cultor, ferus animo et qui saeveritatem imperatoriam nimia crudelitate pollueret (-erat p.c.). In Galliam properans ad Alpium Penninarum aditum venit. Transmeantibus iter Alpium propter arduam et orridam viam subito (-a p.c.) aequalis loci campestris occurrit grata planicies. Quo in loco o^ppidum factum est, quod Octodori nomen accepit, circa quod aut irrigua fluminibus prata aut agrorum fertilis cultura porrigitur, praecipue deinde Rodani fluminis cursus offertur, qui mole sua leniter fluens regionis ipsius gratiam propria amoenitate commendat. Transiens (corr. in -itis) igitur Alpibus Maximianus Caesar Octodorum venit ibique sacrificaturus idolis suis convenire exercitum iussit atroci proposita iussione ut per aras daemonibus consecratas iurarent aequalibus sibi animis contra Bagaudarum turbas esse pugnandum christianosque velut inimicos diis suis ab omnibus persequendos. Quod ubi primum pervenit ad notitiam Thebeę legionis praeteriens Octodorum o^ppidum ad locum, cui Agauno nomen est, caeleriter properavit, ut duodecim milium spatio ab Octodoro separata necessitatem committendi sacrilegii praeteriret. Agaunum accole interpraetatione Gallici sermonis saxum dicunt. Quo in loco ita vastis rupibus Rodani fluminis cursus artatur, ut commeandi facultate subtracta constratis pontibus viam fieri itineris necessitas imperaret. Undique tamen inminentis saxis parvus quidem sed amoenus inriguis fontibus campus includitur, ubi fessi milites legionis Thebae post laborem tanti itineris resederunt.

(3) Maximianus Caesar, dum ad sacramenta superius memorata cunctos in exercito suo cogeret, agnovit praetergressam, ut diximus, legionem. Subito iracundiae furore conpletus satellites mittit, uti legionem ad sacramentorum suorum sacrilegia revocarent. Erat in eadem legione primicerius Mauricius et signifer Exsuperius et Candidus sanator, qui ita commilitonibus suis praeerant, ut amore potius aequalitatis quam terrore militario oboedienda praeciperent. Requirunt itaque quⁱd Maximianus Caesar ira dictante mandasset. Dictum ab his est, quos Cęsar miserat, milites omnes immolasse hostias, libasse sacrificia et sacramenta fanatici ordinis praebuisse, iubere Cęsarem, ut legio festinanter revertens commilitonum pareret exemplo. Tunc hii qui praeerant legioni miti a^ffatu dedere responsum, ob hoc praetergressos (-us m.pr.) se Octodorum, quia fama ad eos sacrificiorum ordinem detulisset; fas sibi visum esse, ne daemonum aras christianorum videret obtutus deum vivum colere, traditam orientali more religionem usque ad diem vitae perenniter custodire, ad bellorum usum paratam legionis esse virtutem, ad committenda vero sacrilegia, sicut Caesar praecepit, Octodorum non redire.

(4) Reversus itaque satelles nuntiat obstinatos esse animos legionis nec velle praeceptis imperatoris oboedire. Tunc Maximianus Cęsar iracundiae nimietate succensus ad hanc vocem subito furore prosiluit dicens: "Ergone milites mei imperatoria praecepta et sacrorum meorum ordinem spernunt! Sanciendum erit (esset corr.m.s.) vindicta publica etiam si tantum maiestatem regiam contempnere voluissent; iungitur dispectui meo caelestis iniuria et mecum pariter religio Romana contempnitur. Sentiat contumax miles me non solum mihi sed etiam numinibus (nom- m.pr.) meis dare posse vindictam; iam nunc fidissimorum meorum turba festinet, decimum quemque morti funesta sors praebeat, discant aequali nece quos ordo praemiserit moriendi, qualiter Maximianus vel sibi vel numinibus (nom- m.pr.) suis ^hac severitate dederit ultionem!"

(5) Post hanc vocem apparitoris iussio infausta porrigitur, ad legionem velociter properatur, crudelia praecepta reserantur. Traduntur neci quos ordo repperit numerandi, leti percussoribus cervices prebent solaque inter eos est de gloriosę mortis occupatione contentio. Perfecto itaque scelere ut Octodorum legio redeat iubetur. Tunc Mauricius primicerius paulolum a satellitibus regiis segregatus convocat legionem et hac oratione socios alloquitur: "Gratulor virtuti vestrae, commilitones obtimi, quod amore religionis nullam vobis Caesaris praecepta adtulere formidinem; gaudentibus quodam modo animis tradi ad necem gloriosam comilitones vestros vidistis. Quam timui ne quisquam, quod armatis facile est specie defensionis, beatissimis funeribus manus obviam adferre temptaret! Iam mihi ad huius rei interdictum Christi nostri parabatur exemplum, qui exemptum vagina apostoli gladium propriae vocis iussione recondidit, docens maiorem armis (armas a.c.) omnibus Christianae confidentiae esse virtutem. Hic deus Christus plane mentes vestras manusque prohibuit, ne quisquam divino operi mortalibus dextris obviaret. Quin immo c^oepti operis fidem perenni religione complete! Actenus exempla sacris inserta codicibus legebamus; iam nunc per nosmet ipsos quos sequi deberemus aspeximus. Ecce vallatus sum commilitonum meorum corporibus, quos de latere meo funestus satelles eripuit, aspersus sum cruore sanctorum et sacri sanguinis reliquias vestibus meis porto et dubito eorum sequi necem, quorum gratulans ammiror exemplum? Et vacat cogitare quid imperator iubeat, qui sorte mihi mortalita^tis equalis est. Si habere aliquid virium imperatoria praecepta potuissent, circa beatissimorum trium puerorum corpora regis Persarum valuisset incendium nec contempnere ora leonum lacu c^lausus evadere ^Danihel propheta potuisset. Sacramenta olim dedisse nos memini quod contemptu lucis istius et desperatione vitae defensare rem publicam deberemus; iam tunc promisi mei corporis vilitatem et spopondi hanc imperatoribus fidem nec tamen mihi ullus tunc regna caelestia promittebat. Quid Christo spondente faciendum est, si hanc potuimus militiae devotionem promittere? Quin immo, fortissimi conmilitones, olim devotas animas subdamus praeciosissimę passioni, sit nobis virilis animus, fides inviolata permaneat! Iam cerno ante tribunal Christi stantes eos quos neci paulo ante satelles regius deputavit.

[Hic deficit passio et sequitur ... (manu recentiore)]