In festo sancti Mauricii

(1) Lc.prima Diocletianus, quondam romane rei publice princeps, cum ad imperium totius orbis fuisset electus aliquasque provincias turbari quorundam presumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi commilitonem Herculium Maximianum Cesarem fecit eumque contra Amandum et Helianum, qui in Baugaudarum loco presumptione servili arma commoverant, ad Gallias destinavit. Cuius ad supplementum exercitus legionem Thebeam ex orientalibus militibus ire precepit. Que legio sex milia sexcentos sexaginta sex viros validos animis et instructos armis antiquorum romanorum habebat exemplo.

Lectio II Hii igitur milites Christiane religionis ritum orientali traditione susceperant a Iherosolimitane urbis epo fideique sacre virtutem armis omnibus preponebant. Ad urbem quippe romanam itinere attingentes eandem Christianitatis fidem quam acceperant apud beatum Marcellinum predicte Romane urbis pontificem confirmaverunt, ut ante gladio interirent quam sacram fidem Christi quam acceperant violarent. Recepti igitur a Diocletiano Cesare iubentur, ut post Maximianum collegam itinere quo ceperant Gallias tenderent.

(2) Maximianus Cesar, usu quidem milicie bellis aptus erat sed ydolorum specialis cultor, ferus animo avaritia crudelis, libidini deditus ceterisque viciis obsessus, serenitatem imperatoriam nimia crudelitate polluerat. In Galliam properans ad Alpium Penninarum aditum venit. Lc III Transmeantibus iter Alpium post arduam et horridam viam subito equalis loci campestris occurrit grata planities. Quo in loco oppidum factum est, quod Ottodonis nomen accepit, circa quod [aut] irrigua fluminibus prata et agrorum fertilis cultura porrigitur, precipue deinde Rodani fluminis validus cursus offertur. [qui more suo leviter fluens regionis ipsius grata amoenitate commendat prata]. Transcensis igitur Alpibus Maximianus Cesar Octodorum venit ibique sacrificaturus idolis suis convenire exercitum iussit atroci proposita iussione ut per aras demonibus consecratas iurarent coequalibus sibi animis contra Baugadarum turbas esse pugnandum, christianos vero velut inimicos diis suis ab omnibus persequendos. Lc IIII Quod ubi pervenit primum ad noticiam Thebaide legionis preteriens Octo^dorense oppidum ad locum, cui Augaunum nomen est, celeriter properavit, ut octo milium spatio ab Octodorum seperata necessitatem committendi sacrilegii preteriret. [Agaunum accole interpretatione Gallici sermonis saxum dicunt.] Quo in loco ita vastis rupibus Rhodani fluminis cursus artatur, ut commeandi facultate subtracta constratis pontibus viam fieri itineris necessitas imperaret. Undique tamen imminentibus saxis parvus quidem sed amenus irriguis fontibus campus includitur, ubi fessi milites legionis Thebee post laborem tanti itineris resederant. O quanta reverentia excolendus est sacer locus iste, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro Cesaris puniuntur.

(3) Maximianus Cesar, dum ad sacramenta superius memorata cunctos in exercitu suo cogeret, agnovit pretergressam, ut diximus, legionem. Lc V Subito iracundie furore completus satellites mittit, ut legionem ad sacramentorum suorum sacrilegia revocarent. Erat in eadem legione primicerius Mauritius et signifer Exuperius et Candidus senator, qui ita comilitonibus suis preerant, ut amore potius divinitatis quam terrore militari obedienda preciperent, viri in rebus bellicis strennui et virtute nobiles, sed fide in deo nobiliores. Erga imperatorem fortitudine, erga Christum devotione certabant. Evangelici praecepti sub armis custodes reddebant que dei erant deo, et que Cesaris Cesari restituebant. Requirunt itaque quid Maximianus Cesar ira dictante mandasset. Dictum ab hiis est, quod Cesar iuberet milites omnes immolare hostias, libare sacrificia et sacramenta fanatici ordinis adtrectare, iubere Cesarem, ut legio festinanter revertens ad commilitonum se praepararet exemplum. Lc VI Tunc hii qui preerant legioni miti affatu dederunt responsum, ob hoc se transgressos Octodorum, quia iam fama ad eos de sacrificiorum ordine pervenisset, nefas sibi visum esse, ut demonum aris christiani contaminari viderentur; [esse sibi in animo] deum vivum se colere, traditam orientali more religionem usque ad diem vite perhenniter custodire, ad bellorum usum paratam legionis esse virtutem, ad committenda vero sacrilegia, sicut Cesar precepit (in marg.), Octodorum non redire.

(4) Reversus itaque satelles nuntiat obstinatos esse animos legionis nec velle preceptis imperatoriis obedire. Lc VII Tunc Maximianus Cesar precepit iracundie nimietate succensus ad hanc vocem subito furore prosilivit dicens: "Ergone milites mei imperatoria precepta et sacrorum meorum ordinem spernunt! Statuenda esset vindicta publica etiam si tantum maiestatem regiam contempnere voluissent; Iungitur despectui meo celestis iniuria et mecum pariter religio Romana contempnitur. Sentiat contumax miles me non solum michi sed etiam diis meis dare posse vindictam; Iam [nunc] fidissimorum meorum turba festinet, decimum quemque morti funesta sors prebeat, Discant equalium nece quos ordo premiserit moriendi, qualiter Maximianus sibi vel diis suis hac severitate dederit ultionem!"

(5) Lc VIII Post hanc vocem apparitoris iussio infausta porrigitur, Ad legionem velociter properatur, crudelia praecepta reserantur. Traduntur neci quos ordo repperit numerandi, Leti percussoribus cervices prebent solaque inter eos erat de gloriose mortis acceleratione contentio. Perfecto itaque scelere ut Octodorum legio redeat iubetur. Tunc Mauritius primicerius paululum a satellitibus regis segregatus convocat legionem et hac oratione sanctiores alloquitur: "Gratulor virtuti vestre, commilitones optimi, quod amore religionis nullam vobis Cesaris preceptum attulit formidinem; gaudentibus quodammodo animis tradi ad necem gloriosam commilitones vestros vidistis, quibus timui ne quisquam, quod armatis facile est sub specie defensionis, beatissimis funeribus manus obviam ferre temptaret! Iam michi ad huius rei interdictum Christi nostri parabatur exemplum, qui exemptum vagina apostoli gladium proprie vocis iussu recondidit, docens maiorem armis omnibus Christiane confidentie esse virtutem. Hic deus Christus plane mentes vestras manusque prohibuit, ne tam divino operi mortalibus dextris obviaretis. Quin immo cepti operis fidem perhenni religione complete!

[Evangelium: videns dominus Iesus Christus ascendit in montem.

Translatio corporis beati Huberti a Leodio ad ...]