Passio sancti Mauricii cum sociis suis.

(1) PASSIONEM sanctorum martyrum, qui Augaunum glorioso sanguine illustrant, pro honore gestorum stilo explicemus, ea utique fide, qua ad nos martyrii eorum ordo pervenit. Nam per succedentium relationem rei gestę memoriam nondum intercepit oblivio. Et si pro martyribus singulis loca singula, quę eos possident, vel singule urbes insignes habentur, nec inmerito, quia pro deo summo pretiosas sancti animas effuderunt, quanta excolendus sit reverentia sacer ille Agaunensium locus, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro cesare feruntur! Nunc iam rem ipsam beatissimę passionis referamus.

(2) Sub Maximiano, qui Romanę rei publicę cum Diocletiano [collega] imperium tenuit, per diversas [fere] provincias fuerunt laniati et interfecti martyrum populi. Idem namque Maximianus, sicut avaritia libidine crudelitate ceterisque vitiis obsessus furebat, ita etiam execrandis gentilium ritibus deditus et erga deum cęli profanus, impietatem suam ad extinguendum Christianitatis nomen armaverat. Si qui vero tunc dei veri cultum profiteri audebant, sparsis usquequaque militum turmis vel ad supplicia vel ad necem rapiebantur, hec velit bachantibus barbaris gentibus data [prorsus] in religione [arma commoverat. Eine Zeile übersprungen

(3) Erat eodem tempore in exercitu legio] militum, qui Thebei appellabantur. Legio autem vocabatur, quę tunc sex milia sexcentos sexaginta sex viros in armis habebat. Hi in auxilium Maximiano ab orientis partibus acciti venerant, viri in rebus bellicis strenui et virtute nobiles, sed nobiliores fide. Erga imperatorem fortitudine, erga deum devotione certabant. Etiam evangelici precepti sub armis non inmemores que dei erant reddebant deo, et quę Cesaris Cesari restituebant.

(4) Itaque cum et hii sicut et ceteri militum ad pertrahendam Christianorum multitudinem destinarentur, soli crudelitatis ministerium detrectare ausi sunt, et huiusmodi preceptis se obtemperaturos negant. Maximianus non longe aberat, nam se circa Octodorum oppidum itinere fessum tenebat. Ubi cum ei per nuntium delatum esset legionem hanc adversum [mandata] regia rebellem in Auganensium angustiis substitisse, in furorem instinctu indignationis exarsit.

(5) Sed michi, priusquam reliqua commemorem, situs eius loci relatione inserendus videtur. Augaunum sexaginta ferme milibus a Viennensi urbe abest, quattuordecim [vero] milibus distat a capite Lemmani lacus, quo influit Rodanus. Locus ipse iam inter Alpina iuga in valle situm est, ad quem pergentibus difficilis transitus et asperum atque artum iter panditur. Infertus namque Rodanus saxosi montis radicibus vix pervium viantibus aggerem relinquit. Evictis transmissisque angustiarum faucibus subito nec exiguus inter montium rupes campus aperitur. In hoc legio sancta consederat.

(6) Lectio secunda: Igitur, sicut supra diximus, cognito Maximianus Thebeorum responso [praecipiti] ira fervidus ob neglecta imperia decimum quemque ex eadem legione gladio feriri iubet, quo facilius ceteri regis preceptis territi metu cederent; redintegratisque mandatis indicit ut reliqui in persecutionem Christianorum cogantur. Ubi vero ad Thebeos denuntiatio iterata pervenit [cognitumque ab eis est] iniungi sibi rursum executiones profanas, vociferatio passim ac tumultus in castris exoritur, affirmant numquam se ulli in hęc tam sacrilega ministeria cessuros, idolorum [se] profana semper detestatos, Christianis se se imbutos sacris et vere religionis cultu institutos, unum se ęternitatis deum colere, extrema perire satius esse quam adversus Christianam fidem venire.

(7) Is deinde compertis Maximianus omni belua cruentior rursus ad ingenii [sui] sevitiam redit atque imperat ut iterum decimus [eorum] morti detur; ceteri nichilominus ad hęc que spernerent compellerentur. Quibus iussis denuo in castris prolatis segregatus atque percussus est qui decimus sorte obvenerat; reliqua vero se militum multitudo mutuo sermone instigabat, ut in tam preclaro opere persisteret.

(8) Incitamentum tamen maximum fidei in illo tempore penes sanctum Mauricium primicerium fuit tunc, sicut traditur, legionis eiusdem, qui cum Exuperio, ut in exercitu appellant, campidoctore et Candido senatore militum accedebat exortando singulos et monendo fidelium quemque commilitonum; etiam martyrum exempla ingerendo. Pro sacramento Christi, pro divinis legibus, si ita necessitas ferret, omnibus [et] moriendum esse suadebat, que sequendos ammonebat socios illos et contubernales suos, qui iam in celum precesserant. Fragrabat enim iam tunc in beatissimis viris martyrii gloriosus amor.

[(9) fehlt]

(10) Cum hęc et alia Maximianus audisset et obstinatos in fide Christi cerneret animos virorum, desperans gloriosam eorum constantiam posse revocari una sententia interfici omnes decrevit, et rem perfici circumfusis militum agminibus iubet. Qui cum missi ad beatissimam legionem venissent, stringunt in sanctos impii ferrum, mori non recusantes pro vitę amore. Cedebantur itaque passim gladiis, non reclamantes saltem aut repugnantes, sed depositis armis cervices persecutoribus prebentes et iugulatum percussoribus vel distentum corpus offerentes. Non vel ipsa suorum multitudine, non armorum munitione elati sunt, ut ferro conarentur asserere iustitie causam, sed hoc solum reminiscentes se illum sequi debere, qui [nec reclamando] ad occisionem ductus [est et] tamquam agnus non aperuit os suum, Quapropter grex dominicus [ovium] laniari se et tamquam ab irruentibus lupis passus est occidi.

(11) Operta est mox terra illic procumbentibus in morte corporibus piorum, fluxerunt et pretiosi sanguinis rivi. Quę umquam rabies absque bello tantas humanorum corporum strages dedit, que feritas ex sententia sua tot simul ferire balteos? iussit! Ne iusti punirentur multitudo non optinuit, cum inultum esse solebat quod multitudo delinquid.

(13) Hęc nobis tantum de numero illorum martyrum comperta sunt nomina, id est beatissimorum Mauricii, Exsuperii, Candidi Victoris adque Ursi; reliqua vero [nobis quidem incognita sed] scripta sunt in libro vite.

(19D) Passa est autem beatissima legio pro nomine domini nostri Iesu Christi sub imperatore Maximiano, regnante domino nostro Iesu Christo cum deo patre et spiritu sancto. Vivit et regnat deus per omnia secula seculorum. Amen.