(1) Diocletianus, quondam Romanę rei publicę princeps, cum ad imperium tocius orbis fuisset electus omnesque provincias perturbari quarundam presumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi commilitonem Herculium Maximianum Cęsarem fecit eumque contra Amandum et Elianum, qui in Bagaudarum nomen presumptione servili arma commoverant, ad Galliam destinavit. Cui ad supplementum exercitus legionem Thebeam ex orientalibus militibus ire praecepit. Que legio sex milia sexcentos sexaginta sex viros validos animis et instructos armis antiquorum Romanorum habebat exemplo. Kp II Hi igitur milites Christiane religionis ritum orientali traditione suscęperant ab Hierusolimitanę urbis epo fideique sacrę virtutem armis omnibus preponebant. Urbem quippe Romam itinere attingentes eandem Christianitatis fidem, quam accęperant, apud beatum Marcellinum, predictae Romanę urbis pontificem, confirmarunt, ut ante gladio interirent quam sacram fidem Christi, quam acceperant, violarent. Recepti igitur a Dioclitiano Cęsare iubentur, ut post Maximianum collegam itinere, quo cęperant, Gallias tenderent.

(2) Maximianus Cęsar, usu quidem militię bellis aptus sed idolorum specialis cultor, ferus animo, avaritia anxius, opere crudelis, libidini deditus caeterisque viciis obsessus severitatem imperatoriam nimia crudelitate polluerat. In Galliam properans ad Alpium Pęninarum aditum venit. Transeuntibus iter Alpium post arduam et horridam viam subito aequalis loci campestris occurrit grataque planities. Quo in loco oppidum factum est, quod Octodorus nomen accepit, circa quod [aut] irrigua fluminibus prata aut agrorum fertilis cultura porrigitur, [precipue] deinde Rodani fluminis cursus validus offertur, [qui mole sua leniter fluens regionis ipsius gratiam propria amoenitate commendat]. Kp III Transcensis igitur Alpibus Maximianus Cęsar Octodorum venit ibique sacrificaturus idolis suis convenire exercitum iussit atroci proposita iussione ut per aras dęmonibus consecratas iurarent coęqualibus sibi animis contra Bagaudarum turbas esse pugnandum, Christianos vero velut inimicos diis suis ab omnibus persequendos. Quod ubi primum pervenit ad notitiam Thębaidę legionis pręteriens Octodorense oppidum ad locum, cui Agauno nomen est, celeriter properavit, ut octo milium spatio ab Octodoro separata necessitatem committendi sacrilegii preteriret. [Acaunum accolae interpretatione Gallici sermonis saxum dicunt]. Quo in loco ita vastis rupibus Rodani fluminis cursus artatur, ut commeandi facultate subtracta constratis pontibus viam fieri itineris necessitas imperaret. Undique tamen imminentibus saxis parvus quidem sed amęnus et irriguus fontibus campus includitur, ubi fessi milites legionis Thebeę post laborem tanti itineris resederant. O quanta reverentia excolendus est sacer locus iste, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro Caesaris puniuntur!

(3) Kp IIII Maximianus Cęsar, dum ad sacramenta superius memorata cunctos in exercitu suo cogeret, agnovit pretergressam, ut diximus, legionem. Subito iracundiae furore completus satellites mittit, ut hi legionem ad sacramentorum suorum sacrilegia revocarent. Erat in eadem legione primicerius MAURICIUS et signifer Exuperius et Candidus senator, qui ita commilitonibus suis preerant, ut amore pocius divinitatis quam terrore militari obędienda preciperent, viri in rebus bellicis strenui et virtute nobiles, sed fide nobiliores in deo. Erga imperatorem fortitudine, erga Christum devocione certabant. Evvangelici precepti sub armis custodes reddebant quę dei erant deo, et quę Cęsaris Cęsari restituebant. Requirunt itaque quid Maximianus Cęsar ira dictante mandasset. Dictum eis est, quod Cęsar iuberet, milites omnes immolare hostias, libare sacrificia et sacramenta fanatici ordinis attrectare, iubere Cęsarem, ut legio festinanter revertens ad commilitonum se prepararet exemplum. Tunc qui preerant legioni miti affatu dederunt responsum, ob hoc transgressos esse Octodurum, quia iam fama ad eos sacrificiorum ordine pervenisset, fas sibi visum esse, ne dęmonum aris Christiani contaminari viderentur, [esse sibi in animo] deum vivum colere, traditam orientali more religionem usque ad diem vitę perenniter custodire, [ad bellorum usum paratam legionis esse virtutem, ad comittenda vero sacrilegia, sicut Cesar precepit, Octodorum non redire.]

(4) Reversus itaque satelles nuntiat obstinatos esse animos legionis nec velle preceptis imperatoris obędire. Kp V Tunc Maximianus Cęsar iracundiae nimietate succensus ad hanc vocem subito furore prosilivit dicens: "Ergo milites mei imperatoria precepta et sacrorum meorum ordinem spernunt! Sanciendum erat vindicta publica etiam si tantum maiestatem regiam contempnere voluissent; iungitur despectui meo cęlestis iniuria et mecum pariter religio Romana contempnitur. Sentiat contumax miles me non solum michi sed etiam diis meis dare posse vindictam; iam fidissimorum meorum turba festinet, decimum quemque morti funesta sors prebeat, discant per equalem necem quos ordo premiserit moriendi, qualiter Maximianus vel sibi vel diis suis hac severitate dederit ultionem!"

(5) Post hanc vocem apparitoris iussio infausta porrigitur, ad legionem velociter properatur, crudelia precepta reserantur. Traduntur neci quos repperit ordo numerandi, lęti percussoribus cervices prebent solaque inter eos erat de gloriosę mortis occupatione contentio. Perfecto itaque scelere ut Octodorum legio redeat iubetur. Kp VI Tunc MAURITIUS primicerius paululum a satellitibus regiis segregatus convocat legionem et hac oratione sanctiores alloquitur: "Gratulor virtuti vestrae, commilitones optimi, quod amore religionis nullam vobis Caesaris pręceptum attulit formidinem; gaudentibus quodam modo animis tradi ad necem gloriosos commilitones vestros vidistis, quibus timui ne quisquam, quod armatis facile est, specie defensionis, beatissimis funeribus manus obviam afferre temptaret! Iam michi ad huius rei interdictum Christi nostri parabatur exemplum, qui exemptum vagina apostoli gladium propriae vocis iussione recondidit, docens maiorem armis omnibus Christianę confidentiae esse virtutem. Hic deus Christus plane mentes vestras manusque prohibuit, ne quisquam divino operi mortalibus dextris obstitisset. Quin immo coepti operis fidem perenni religione complerent! Hactenus exempla sacris inserta codicibus legebamus; iam nunc per nosmet ipsos quos sequi deberemus aspeximus. Ecce vallatus sum commilitonum meorum corporibus, quos de latere meo funestus satelles abstraxit, aspersus sum cruore sanctorum et [sacri] sanguinis reliquias vestibus meis porto et dubito eorum sequi necem, quorum gratulans admiror exemplum? Et vacat cogitare quid imperator iubeat, qui sorte [mihi] mortalitatis aequalis est. Si habere aliquid virium imperatoria precepta potuissent, circa beatissimorum trium puerorum corpora regis Persarum valuisset incendium nec contempnere ora leonum lacu clausus aut evadere potuisset propheta. Sacramenta olim dedisse nos memini quo contemptu lucis istius et desperatione vitę defensare rem publicam deberemus; iam tunc promisi corporis mei vilitatem et spopondi hanc imperatoribus fidem nec tamen michi ullus tunc regna cęlestia promittebat. Quid Christo spondente faciendum est, si hoc potuimus militiae devotione promittere? Quin immo, fortissimi commilitones, olim devotas animas subdamus pretiosissimae passioni, sit nobis virilis animus, fides inviolata permaneat! Iam cerno ante tribunal Christi stantes eos quos neci paulo ante satelles regius deputavit; illa vera gloria est, quę aeternitatem beatam vitę huius brevitate mercatur. Aequales omnes animo, una voce responsum satellitibus demus, id nuntia: "Milites quidem, Cesar, tui sumus et ad defensionem rei publicę Romana arma suscepimus nec umquam aut desertores bellorum aut proditores militiae fuimus au^t ignavie (ignavae post corr.) formidinis meruimus subire flagitium. Tuis etiam obtemperaremus preceptis nisi instituti legibus christianis dęmonum cultus et aras semper pollutas sanguine vitaremus. Comperimus precepisse te, [ut] aut sacrilegiis pollui Christianos aut denis interfectis nos velle terreri. Non inquiras longius latitantes, nos omnes Christianos esse cognosce; habebis potestati tuę subdita omnium corpora, auctorem vero suum respicientes Christum animas non tenebis." Haec [sicut] Mauritius vir sanctus dixerat, legionis probatur assensio et Cęsari per satellites nuntiatur.

(6) Presenti praecepit iussione, ut iterum decimum renovatę crudelitatis ordo consumeret. Post hanc vocem ad legionem velociter properatur, crudelia precepta peraguntur, reliqui vero ut Octodurum redeant iubetur. KpVII Tunc Exuperius, quem ante principem vel campiductorem [superius] memoravi, correptis legionis suae signis hac circumstantes oratione confirmat: "Tenere me, commilitones optimi, secularium quidem bellorum signa perspicitis, sed non ad hęc arma provoco, non ad hęc bella animos vestros virtutemque cohortor; aliud nobis genus eligendum est pręliorum, non per hos gladios potestis ad regna cęlestia properare. Robur nobis et opus est animorum; invicta defensio, [est] fidem, quam deo promisimus, in ultimis custodire. Iam de commilitonum nostrorum gloria ea, quę divino cernebat obtutu, gloriosus vir Mauricius est locutus, ego vobis victoriam plenam, si Christo creditis, repromitto. Proiciant dextere nostrae arma ista cum signis militaribus, prestabit hoc Christus, ut mox in ipso cęlesti, sicut promittitur, regno alia vobis Exuperium vestrum videatis signa monstrare. Vadat quin immo funestus satelles et haec truculento regi nuntiet: "Milites sumus, imperator, tui, sed tamen servitutem liberi confitemur, dei. Tibi militiam debemus, illi innocentiam. A te stipendium laboris accępimus, ab illo vitae exordium sumpsimus. Sequi imperatorem in hoc nequaquam possumus, ut auctorem nostrum neglegamus et negemus deum, auctorem velis nolis tuum. Non nos adversum te, imperator, armavit ipsa, quę fortissima est in periculis, desperatio. Tenemus arma et non resistimus, quia mori magis quam occidere volumus, et innocentes interire quam noxii vivere preoptamus. Si quid in nos ultra statueris, igni tormento ferro subici parati sumus; Christiani sumus, persequi Christianos non possumus. Inexuperabiles legionis istius animos [Caesar] agnosce; tela proicimus; exarmatas quidem dexteras satelles tuus, sed armatum fide catholica pectus inveniet. Occide, prosterne, secandas gladiis et percussoribus cervices prebemus intrepidi; haec nobis iocundiora sunt, dummodo quia te cum sacrilegiis tuis contempnimus, ad regna iam nunc cęlestia properemus." Flagrabat enim iam tunc in beatissimis viris martyrii gloriosus ardor. Haec mandata legionis remeans ad Maximianum Caesarem satelles nuntiat.

(7) At ille, quasi nichil iterato fuisset scelere perpetratum, ire propere exercitum iubet et circumfundi imperat legionem nullumque de tanto sanctorum exercitu precipit relinqui. Ventum itaque est et circumsistit beatam legionem turba carnificum, omnis aetas sine discretione perimitur lanianturque beata corpora et devotas deo animas fideli mortis professione commendant. Operta est terra illic procumbentibus in morte corporibus iustorum, fluxeruntque pretiosi sanguinis rivi. Quę umquam rabies absque bello tantam humanorum corporum stragem dedit, [quae feritas ex sententia sua tot simul perire vel reos iussit! Ne iusti punirentur multitudo non obtinuit, cum inultum esse soleat quod multitudo delinquit. Hac igitur crudelitate immanissimi tyranni confectus est ille sanctorum populus,] qui contempserunt rem presentium ob spem futurorum. Sic interfecta est illa plane angelica legio, quę ut credimus cum illis angelorum legionibus iam conlaudant [semper] deum in cęlis. LECTIO VIII Peracta tandem cęde inter omnes sanctorum percussores praeda dividitur. Namque Maximianus facultatem dederat, ut, quisquis legionis illius militem iugulasset, interempti spoliis uteretur. Divisa igitur omnium praeda ad vescendum epulandumque victrix turba consedit.

(8) Interea veteranus quidam ultimę aetatis senio fatigatus, nomine Victor, ad contaminatum caedibus locum itineris necessitate deductus est. Dum ad epulas pro ętatis veneratione ab omnibus rogaretur, requirere coepit, quęnam causa esset letitiae, quod inter tot corpora interemptorum gaudentes exultantesque possent milites epulari. Dictum a quodam est, quod legio Christianę legis studio cęrimonias Romanas cultumque deorum pariter cum imperatoriis iussionibus contempnere voluisset dataque neci esset, ut disciplinę militaris traditus ordo severius teneretur. Tunc Victor alte gemitum trahens graviterque suspirans detestatus convivas detestatusque convivium exclamat: "Heu me, qui per tot annorum militiam ad hanc [infelicem aetatem veni et in hac] legionem militare non merui; quam bene inter tales gloriose mortis honore donatus finem vitę invenire potuissem! Saltem si commilito indignus eram vel me ante actę horę viandi necessitas detulisset, ut senilis pectoris cruor tantorum virorum victimis misceretur, obtuleram corpus hoc neci, dummodo tantae laudis consortio non carerem." Talia dicentem profanorum statim turba vallavit, quę utrum Christianus esset respondere minaciter iubet.

(9) At ille, paululum oculos ad cęlum erigens, tali percontantibus sermone respondit: "Longus me vivendi usus ad hanc, quam videtis, perduxit aetatem. Quęcumque in hoc mundo aguntur aut studium repperit aut rerum vo[lu]bilitas agit aut varius semper casus infestat; quodcumque volumus, optamus, scimus aut cupimus, totus mundus caligine submersus tenebris circumfluentibus latet, nisi nobis aut viam Christus ostenderit aut lumen Christus effulserit. Quod ego fideli mente perpendens utinam ultimo contester affatu! Quod si me ad tempus paulo ante trucidatę legionis itineris necessitas detulisset, conviviis vel epulis vestris horum funerum consortium pretulissem. Sed etiam nunc prestabit Christus, ut Christianum me vel post professionem meam transire ulterius per beata funera non sinatis." Haec eum loquentem subita percussoris obtruncat insania. Ita vir sanctus celeri confessione consortium [sanctorum] promeruit cęterisque martyribus in eo loco sicut morte ita est et honore coniunctus.

(13) Haec nobis tantum de numerosa ista multitudine martyrum comperta sunt nomina, beatissimorum MAURICII, Exuperii, Candidi, Victoris atque Innocentii; cetera vero nomina nobis quidem incognita, sed in libro vitae 〈agni qui in sanctis triumphat martyribus habentur〉 scripta.

(14) Nam et ex eadem legione fuisse dicuntur etiam Ursus et Victor, quos Salodoro passos fama confirmat. Salodorum vero castrum est super Arola flumine non longe a Reno positum.

(15) Lectio VIIII Neque illud silendum [est del.?], quem inde Maximianus progressus exitum consecutus est. Cum dispositis insidiis genero suo Constantino, tunc regnum tenente, mortem moliretur, deprehensus dolo illius apud Massiliam et captus est, nec multo post strangulatus impiam vitam digna morte finivit.

(16) At vero beatissimorum martyrum corpora post multos passionis annos sancto Theodoro illius loci epo revelata traduntur. In quorum honore extructa fuit basilica, quę vastę tunc adiuncta rupi uno tantum latere acclinis iacebat, sed nunc iubente preclaro meritis Ambrosio, loci illius abbate, denuo aedificata reclinis esse dinoscitur.

(20) Neque enim hoc omittendum est, quod per longum temporis tractum beati Innocentii martyris membra Rodanus revelavit. Iugi enim illuvie vicinum in se cespitem vergens religiosa quadam soli pernicie ad sepulturam martyris famulatrix unda pervenit. Prolatas namque reliquias leniter lambens non ideo a sinu terrę protulit, ut in gurgitis sui procellam demergeret, sed ob gloriosam devocionem ut intra ambitum basilicę cęteris martyribus sepultura preciperet sociari. Cuius translationem a sanctę recordationis Domitiano Genevense et Grato Augustanę urbis vel Protasio, tunc temporis illius loci epis, celebratam recolentes cotidiana devotione et laudibus frequentamus.

Quid miraculi tunc apparuerit nequaquam tacendum putavi:

(17) Accidit ut inter reliquos artifices, qui invitati convenisse ad hoc opus videbantur, quidam esset aurifex, quem adhuc gentilem esse constaret. Hic cum dominico die, quo cęteri ad spectanda diei eius festa abscesserant, in eadem domo, in qua artem agebat, solus substitisset, in illo secreto subito mane ab adstantibus sanctis hic idem aurifex rapitur atque ad poenam vel ad supplicia distenditur, et visibiliter turbam martyrum cernens, verberatus etiam increpatur, quod vel die dominico ecclesię solus deesset, vel illud opus sanctum suscipere gentilis auderet. Quod ideo misericorditer a sanctis factum constat martyribus, ut aurifex ille consternatus et territus salutare sibi nomen posceret, statimque Christianus effectus est.

(18) Neque illud in sanctorum miraculis pretermittam, quod per eadem loca omnibus notum est: Materfamilias Quinti, egregii atque honorati viri, cum ita paralisi fuisset obstricta, ut etiam pedum usus negaretur, a viro suo ut illuc per multum itineris spatium deferretur poposcit. Quo cum pervenisset, sanctorum martyrum basilicę famulantium manibus illata pedibus ad diversorium rediit ac sanitati de premortuis restituta membris miraculum suum ipsa circumtulit.

(19) Haec duo tantum miracula passioni sanctorum inserenda credidi. Caeterum satis multa sunt, quę vel in purgatione dęmonum vel in restauratione claudorum aut sanitate febrium caeterisque infirmitatibus cotidię illic per servos suos virtus domini operatur, quę multa narranda sunt si per singula scribantur. Tamen fidelium cordibus absque lectione cognita esse noscuntur, quę, quanta et qualia miracula illic per sanctos suos ad honorem et gloriam nominis sui dominus operari non desinit. Pro eo ipso die noctuque psalmorum hymnorumque decantatio non desistit, quę iubente sancto et preclaro Christi martyre beato Sigismundo rege est instituta et usque hodie deo protegente est conservata. Propterea illic laudes dei servi canentes ore persolvunt illi, cui est honor et gloria, imperium et potestas cum patre et spiritu sancto per omnia secula seculorum. Amen.

1. Sacra hec solemnitas, fratres karissimi, nobis est amabiliter cum summa reverentia excolenda, in qua beatus ac venerabilis Christi martyr MAURITIUS cum militonibus suis palmam martyrii assecuti a domino hodie in cęlis sunt coronati. Gratulamur igitur unius passionem sancti merito cęlebrare et cum summo gaudio eius festa peragere. Quanto amplius debemus tanta ac talia solemnia gaudenter deducere, ubi tantę animę sunt coronatę, qui non solum deni vel quadrageni nec per solum centenarium numerum sed per milia sunt coronati a domino. Scimus vero quia magnum fit in cęlo inter angelos de uno electo gaudium, quanto magis de tot milibus quanta lętitia fuit angelorum qui de gentibus venientes et deum ignorantes, idola sequentes, precepta iniqui regis implentes, uno conversi amore, uno animo deo dicati, una die sunt perempti, una die coronati, una ab isdem anglis in cęlis suscepti. 2. De talibus beatus Paulus apostolus testatur dicens: "Quos prescivit et predestinavit, quos autem predestinavit hos et vocavit, et quos vocavit hos et iustificavit, quos autem iustificavit illos et magnificavit". Nec enim de tam longinca regione vocati a rege venissent si a deo electi non fuissent; nec regiam contempserant iussionem, si a deo non fuissent predestinati, nec vita presens illis fuisset horribilis, si Christi non fuissent electi milites. Dolet rex pravus una cum palatio tantum tam belligerum se amisisse exercitum, gaudet Christus in cęlis tam preclaros suscepisse milites. Sed quantum in cęlis fuit gaudium inter angelos, tanta in inferno tristitia astitit inter dęmones, qui eos tanto tempore se secutos, vana idola adorantes, hunc mundum gaudenter sequentes, precepta nequam regis implentes, Christianos ad regna cęlorum per ferrum mittentes et omni vana huius mundi laetitia amabiliter perfruentes una die se amisisse cognoverunt. Et de una conversa scimus anima dęmones dolere, quanto amplius veraciter cognoscimus de tot milibus infernum perturbari. 3. Ut enim ex hoc usu loquar humano, quia solet princeps pro puero sibi ab infantia enutrito perdito amplius dolere quam de neophito qui ei serviens nuper ceperat ministrare, ex hoc existimandum est quantus lucrus inter dęmones in inferno fuit, quando tantas animas quę ab infantia eis servierant, in una die cunctas se perdere percepissent. Et sic pater familias nutritum iam in bonis moribus si doctum sibi fidelem invenerit, in eo plus gaudet quam super illum quem ipse nutriens semper fraudulentum repperit, sic dominus super eos plus gaudet qui ab infantia in perversa enutriti nequitia ad amorem cęlestis patrię postmodum ad extremum usque ad mortem sunt ferventer certati. De quibus ipse dominus loquitur dicens: "Gaudebo" inquit "super unum peccatorem pęnitentiam agentem, quam super XCVIIII novem iustos, qui non egent poenitentia". Sic et rex eum armigerum plus diligit, qui per pressuram hostium retro fugit, et post refocilationem hostem fortiter debellat, quam illum qui nec terga prębuit nec aliquid fortiter fecit. Ex hoc beatus Gregorius papa Romanus ait: "Agricola plus eam terram diligit, quę post spinas uberem messem producit, quam illam quę nec spinas gignit nec aliquando fertilem fructum fecit. 4. Sunt nonnulli qui ab infantia corpora sua deo dicantes et recto itinere servierunt, ad extremum venientes in pravis operibus inventi mercedem sui anterioris operis perdiderunt. De talibus evangelista loquitur dicens: " Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus et in nomine tuo dęmonia eicimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus? " Dominus vero aspiciens novissima priora postponens ait illis: "Amen amen dico vobis, nescio vos. Discedite a me qui operamini iniquitatem". Et iterum: "Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit ." Et sunt nonnulli, qui a primitiva ętate usque ad finem vitę in perversis operibus detenti hora novissima, quasi in senectute, resipiscentes evigilant, in dei servitute inveniunt prompti. Unde latronem illum qui ad dexteram domini crucifixus est quasi pignus habemus, quod per Lucam evangelistam scribitur: "Domine, inquit, memento mei, dum veneris in regnum tuum". Et dominus ad eum: "Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso." 5. Quid nos autem de istis martyribus sanctis suffienter possumus explicare, qui illorum nativitatem nec possumus invenire, qui de longinca venientes regione Thebęi sunt appellati? Thebeidam vero regionem novimus fuisse infidelem; sed isti ad iussionem impii imperatoris venientes iussi sunt ut Christianos persequi debuissent. Beatus ergo MAURITIUS dux legionis sacrę militiae sacramento in via invento Christianitatis gratiam respondit dicens: "Christiani sumus, Christianos persequi non possumus." Tunc impleta est scriptura dicens: "Via iustorum recta facta est, iter sanctorum preparatum est." Sic dominus viam illorum rectam preparavit, ut neque ad dexteram neque ad sinistram declinantes ad viam tenderent veritatis. 6. De talibus Hiezechiel propheta in visione quam viderat ostendit dicens: "Et in manu viri funiculus lineus". Quid per funiculum lineum nisi vita iustorum signatur, et quid per laneum nisi tepidorum vita ostenditur? Lineus quippe funiculus extensus et mensuram veraciter tenet et rectitudinem ostendit, et post retractionem non minor fit. Sic vita iustorum nec in prosperis erigitur nec in adversis minuitur, quia funiculo lineo mensurati a tramite veritatis non sunt seducti. Sed tepidorum vita, si dici liceat, non ex lineo sed ex laneo mensuratur funiculo, qui nec mensuram veraciter nec subtilitatem honeste tenet, nec post mensuram dimissus in ea qua fuit longitudine apparescit. Sic sic tepidorum vita demonstratur, quia nec recta opera in corde tenent, nec eandem ipsam honestatem quam agunt pro amore patrię cęlestis, sed pro humano favore exercent. Si adversitas obvernerit, recta opera facienda promittunt, quando autem de adversitate in prosperis fuerint reducti, more lanei funiculi subtracti de rectitudinis iustitia ad morem prioris operationis divertunt. Sicut enim dies iustorum et nox peccatorum vita accipitur, ita funiculo lineo et laneo iustorum et impiorum vita mensurari figuratur. 7. Nos igitur, fratres karissimi, nos discamus vitam nostram cotidie lineo mensurare funiculo, ut recte viventes honesti et sobrii, patientes et mites, humiles et casti coram iusto iudice inveniamur, cotidie nobiscum rationes exercere, ne postmodum in futuro de iniusto et pravo opere a deo omnipotente appareamus puniendi. Ponamus ante oculos mentis cotidie mala quę gessimus, ut per poenitentiam purgemus iniqua quę fecimus. Peccata nostra adversum nos repugnantia quasi gladius nos trucidare desiderant. Unde David propheta aspiciens se a suis iniquitatibus vulnerari ait: "Quoniam iniquitatem meam ego agnosco et delictum meum contra me est semper". 8. Quomodo a peccato possumus evadere dum in peccatis sumus generati, sicut per eundem prophetam dicitur: "Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum et in delictis peperit me mater mea." Dum ab utero matris cum peccatis cecidimus,quomodo sine peccato esse valemus? Et quia nobis in baptismo peccata uterina sunt lavata, sed post baptismum maiora commisimus, etiam baptismum peccatis delendis iterare non possumus. Sed est alia medicina, qua possunt deleri peccata, ieiunando, orando, vigilando, flendo, elemosinas dando, visibilia contemnendo, terrena respuendo, a malo opere cessando. Quid prodest homini transacta mala plangere et plangenda iterare? Sunt vero nonnulli qui carnem per abstinentiam affligunt, orationibus et vigiliis insistunt, elimosinas iuxta vires tribuunt et tamen mala quę plangunt admittere non formidant. 9. Nos, fratres karissimi, mala quę fecimus deo, amabiliter et sacerdotibus confiteamur, ut invicem oratione salvemur, quemadmodum beatus Iacobus apostolus predicat dicens: "Confitemini alterutrum peccata vestra et orate pro invicem ut salvemini". Cotidie nosmetipsos cum tremore offeramus in ara dei, ut illi simus hostia viva qui pro nobis carnem suam in cruce ostendit mortuam, ut cum lacrimis et timore spiritum nostrum illi offeramus, qui pro nobis ut agnus est immolatus. Multum est deo accepta anima humiliata. Unde psalmista loquitur dicens: "Sacrificium deo spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum deus non spernit." Sic nosmetipsos deo offerre studeamus, ut in corpore nostro eius fiat habitaculum acceptabile" 10. Qui a malis cessat, deum diligit et diligitur a deo, ut enim ipsa veritas dixit: "Qui diligit me diligetur a patre meo et ego diligam eum". Qui diligit filium, diligetur a patre meo et ego diligo eum. Qui diligit filium diligetur a patre. Quis est, fratres mei, qui diligit filium nisi ille qui mandata eius custodit, ut ipse ait: "Qui diligit me sermonem meum servabit"? Si dicimus nos deum diligere et precepta eius non servamus, mentimur et veritas in nobis non manet. 11. Ecce fratres karissimi, solemnitatem letiferam ducimus. Imitemur sanctos quos colimus. Et si hoc tempore per ferrum eos sequi ad regna celorum non possumus, per bonos actus illorum vestigia teneamus, ut in die iudicii remunerati eum ipsis vitam possideamus aeternam, donante domino nostro Iesu Christo, qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat deus per omnia secula seculorum. Amen.

1. Hodierna solemnitas, fratres karissimi, nos admonet mentem a presentis vitę amore disiungere, ut in cęlestis patrię gloria sanctorum valeamus beata consortia adipisci. Mecum vos admoneo, fratres, apostolica precepta in animum ponere, quod per os beati Johannis apostoli et evangelistę didicimus, qui ait: "Nolite diligere mundum neque ea quę sunt in hoc mundo. Si quis diligit mundum, non est karitas patris in eo." Neque enim hęc sancta et venerabilis legio ex gentili ritu veniens hęc precepta dei servans reliquisset mundum, nisi firma in eis fuisset fiducia, ut post mortem carnis meliorem invenissent spiritus in aeterna requie vitam. 2. Quid nos miseri in excusatione nostra dicturi sumus, qui pęne ab utero matris nostrae patriarcharum et prophetarum vitam agnovimus. Iam ad nos per se ipsum Christus nuntiat, iam per apostolos docet mundum non propter amorem diligere sed propter vitam tenere, sicut scriptum est enim: "Si quis voluerit amicus esse huius seculi, inimicus dei constituitur." Nos ergo imitari debemus quos colimus, ad tam preciosa maryrum corpora consistimus et eorum vestigia nequaquam imitando sequimur. 3. Illi autem, sicut in eorum gestis legitur, vocati principis iussione, ex Tębaida venerunt regione, non ob hoc iussi, ut Christum colerent, sed ut Christum persequerentur. Qui orientali traditione Christianitatis gratia inventa usque ad mortem non sunt mutati, respuentes florentem mundum in rerum opulentia multiplicem, frugis abundantia vilem, iuventute crescentem iocunda, et quicquid in hoc mundo amabile esse videbatur ex amore patrię cęlestis in eorum moribus despectum est. 4. Quid dicere possumus in ipsis VI DCLXVI quę aetas defuisset? Ibi adolescentes cum iuvenibus, ibi iuvenes cum viris, ibi senes ut credimus cum decrepitis. Sed non imbecillitas, non senectus, non fortitudo, non iuventus, non pueritia illos de bono opere retraxit ad malum. Nos vero nec mundus invitat nec potestas imperat, ut de bono opere recedentes vertamur ad mala, sed tamen mens nostra mundum iam cum suis cadere conspicit, ultra lectionem cognoscit absque prophetia videt; et ipsum amando sequimur, quem cadentem tenere non valemus. 5. Nos, fratres karissimi, a bono opere timor non deviet, non amor seducet, non dulcedo blandiatur, non prosperitas subtrahat, sed semper in bono opere timor gehennę ignis minet et gloria patrię cęlestis invitet. Qui iusti viventes non sunt mutati, ut seducti a blandimentis mundanis converterentur ad vicia, propterea meruerunt habere paradisi delicias. Sicut beatissimi martyres isti, qui magnanima perseverantię constantia et amore salutis aeternę principem contempserunt callidum, pariter et blandiri munera promittendo et terrere tormenta minando; 6. et mundum ipsum respuerunt, adhuc illo tempore copia frugum locupletem, rerum suarum vilitate abundantem, locorum etiam uberrima amęnitate delectabilem. Quae nunc omnia nos econtra subtracto priore fęcunditatis dono, in ruinas et indigentiam conversam videmus, ut terra quę quondam ministrabat deliciarum largam plenitudinem, vix iam necessarii viatici conferat sustentationem. 7. Igitur ipsa nos saltem ruina mundi et malitia ostendat a terrenis animos disiungere et ad cęlestis patrię requiem anxie anhelare, ut ad paradisi gaudia non per viam qua male operando venimus sed mutata in melius adiuvante domino redeamus. Qui fuit superbus sit humilis, qui fuit luxuriosus sit castus, qui fuit avarus sit largus, qui fuit ebriosus sit sobrius, qui fuit detractor sit beniloquus, qui fuit inpatiens sit patiens, ut per cuncta mutati in melius ad horum consortia sanctorum valeamus pervenire, quia numquam vitam promerebitur aeternam, qui legitime non operatur ad eam percipiendam, nos vero operemur in domino ut sequamur membra eius, ut pervenire valeamus ad ęterna premia, ipso adiuvante qui vivit et regnat cum patre et spiritu sancto per infinita secula seculorum. Amen.

Explicit de passione et laude sanctorum martyrum Thebeorum, sancti Mauritii sotiorumque eius.

[Incipit prologus vite beati Laudi confessoris Christi atque pontificis, que est X Kl Octb.]