(1) Diocletianus, quondam Romanę rei publice princeps, cum ad imperium totius orbis fuisset electus et aliquas provincias perturbari quorumdam praesumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi commilitonem Herculium Maximianum Cesarem fecit eumque contra Amandum et Helianum, qui in Bagaudarum loco presumptione servili arma commoverant, ad Gallias destinavit. Cuius ad supplementum exercitus legionem Thebeam ex orientalibus militibus ire precepit. Quę legio sex milia sexcentos sexaginta sex viros validos animis et instructos armis antiquorum Romanorum habebat exemplo.II Hi igitur milites Christiane religionis ritum orientali traditione susceperant a Hierosolimitanę urbis epo Zalla nomine et fidei sacrę virtutem armis omnibus preponebant. Urbem quippe Romanam itinere aggredientes eandem christianitatis fidem, quam acceperant, apud beatum Marcellum, predictę Romanę urbis pontificem, confirmarunt, ut ante gladio interirent quam sacram fidem Christi, quam acceperant, violarent. III Recepti igitur Christianę religionis cultores, armis precluentes, a Diocleciano Cesare iubentur, ut post Maximianum collegam itinere, quo cęperant, Gallias tenderent.

(2) Maximianus Cęsar, usu quidem militię bellis aptus sed idolorum precipuus cultor, ferus animo, avaricia anxius, opere crudelis, libidini deditus ceterisque viciis obsessus, potestatem imperialem nimia crudelitate polluerat. In Galliam properans ad Alpium Penninarum aditum venit. Transmeantibus iter Alpium post arduam et horridam viam subito equalis loci campestris occurrit grata planicies. Quo in loco oppidum factum est, quod Octodori nomen accepit, circa quod irrigua fluminibus prata aut agrorum fertilis cultura protenditur, deinde Rotdani fluminis [validus] cursus offertur, qui mole sua leniter fluens regionis ipsius graciam propria amenitate commendat. IIII Transcensis igitur Alpibus Maximianus Cesar Octodorum venit ibique sacrificaturus idolis suis convenire exercitum iussit atroci proposita iussione ut per aras demonibus consecratas iurarent coequalibus sibi animis contra Bagaudarum turbas esse pugnandum, christianos vero velut inimicos diis suis ab omnibus persequendos. Quod cum primum pervenit ad noticiam Thebeę legionis preteriens Octodorense oppidum ad locum, cui Agauno nomen est, celeriter properavit, ut octo milium spacio ab Octodoro separata necessitatem committendi sacrilegii preteriret. [Agaunum incolę interpretacione Gallici sermonis saxum dicunt.] Quo in loco ita vastis rupibus Rothdani fluminis cursus artatur, ut commeandi facultate subtracta constratis pontibus viam fieri itineris necessitas imperaret. Undique tamen imminentibus saxis parvus quidem sed amenus et irriguus fontibus campus includitur, ubi fessi milites legionis Thebeę post laborem tanti itineris resederant. V O quanta reverentia excolendus est sacer locus iste, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro Cesaris puniuntur.

(3) Maximianus Cesar, dum ad sacramenta superius memorata cunctos in exercitu suo cogeret, agnovit pretergressam, ut diximus, legionem. Et subito iracundię furore completus satellites mittit, ut legionem ad sacramentorum suorum sacrilegia revocarent.

Siquis tunc veri dei cultum profiteri audebat, sparsis usquequaque militum turmis vel ad supplicia vel ad necem rapiebatur, ac velut vacatione barbaris data prorsus in religionem arma commoverat. VI Erat in eadem legione primicerius Mauricius et signifer Exuperius et Candidus senator, qui ita commilitonibus suis preerant, ut amore potius vel equalitatibus quam terrore militari oboedienda perciperent. Viri in rebus bellicis strenui et virtute nobiles, sed fide in deo nobiliores. Erga imperatorem fortitudine, erga Christum devotione certabant. Evangelici precepti sub armis custodes reddebant quę dei erant deo et quę Cęsaris Cesari restituebant. VII Requirunt itaque quid Maximianus Cesar ira dictante mandasset. Dictum ab his est, quod Cesar iuberet milites omnes immolare hostias, libare sacrificia et sacramenta fanatici ordinis attractare, iubere Cesarem, ut legio festinanter reverteretur et ad commilitonum se prepararet exemplum. Tunc hi qui preerant legioni miti affatu dederunt responsum, ob hoc transgressos Octodorum, quod iam fama ad eos sacrificiorum ordine pervenisset, fas sibi visum esse, ne demonum aris christiani contaminari viderentur; esse sibi in animo deum vivum colere et traditam orientali more religionem usque ad finem vitę perhenniter custodire, ad bellorum usum paratam legionis [esse] virtutem, ad committenda vero sacrilegia, sicut Cęsar precepit, Octodorum non redire.

(4) VIII Reversus itaque satelles nuntiavit obstinatos esse animos legionis nec velle preceptis imperatoris obędire. Tunc Maximianus Cęsar iracundię nimietate succensus ad hanc vocem subito furore prosilivit dicens: "Ergone milites mei imperatoria precepta et sacrorum meorum ordinem spernunt! Statuenda esset vindicta publica etiam si tantum potestatem regiam contempnere voluissent; iungitur despectui meo cęlestis iniuria et mecum pariter religio Romana contempnitur. Sentiat contumax miles me non solum michi sed etiam diis meis dare posse vindictam; iam nunc fidissimorum meorum turba festinet, decimum quemque morti funesta sors prebeat, discant equalium nece quos ordo premiserit moriendi, qualiter Maximianus vel sibi vel diis suis hac severitate dederit ultionem!"

(5) Post hanc vocem apparitoris iussio infaustum porrigitur, ad legionem [velociter] properatur, crudelia precepta reserantur. Traduntur neci quos ordo repperit numerandi, leti percussoribus cervices prebent solaque inter eos erat de gloriosę mortis acceleratione contentio.

In III n evangelii. Videns Iesus turbas ascendit