(Prologus Eucherii:) Christi sanctorum passionem [martyrum], qui Agaunum glorioso sanguine illustrant, pro honore gestorum stilo explicavimus, ea utique fide, qua ad nos martyrii ordo pervenit. Nam per succedentium relationem rei gestę nu^ondum memoria intercidit [oblivio]. Et si pro martyribus singulis loca singula, quę eos possident, vel singulę urbes insignes habentur, nec immerito, quia pro deo summo preciosissimas [sancti] animas refuderunt, [quanta excolendus est reverentia sacer ille Acaunensium locus, in quo tot pro Christo martyrum milia ferro caesa referuntur!] Nunc iam ipsam beatissimę passionis causam loquamur.

Domino sancto et beatissimo in Christo Silvio epo Eucherius eps.

Misi ad beatitudinem tuam scriptam nostrorum martyrum passionem. Verebar namque, ne per incuriam tam gloriosi gesta martyrii ab hominum memoria tempus aboleret. Porro ab ^idoneis (in marg.) auctoribus rei ipsius veritatem quesivi, ab his utique, qui affirmabant se ab epo Genevense sancto -- hunc quem protuli passionis ordinem cognovisse, qui credo rursum hęc [retro a beatissimo episcopo Theodoro,] a viro temporis i^anterioris acceperit. Itaque cum alii ex diversis locis atque provinciis in honorem officiumque sanctorum auri atque argenti diversarumque rerum munera offerunt, nos scripta [haec nostra], si vobis suffragantibus dignantur, offerimus, utique exposcentes pro his intercessionem omnium delictorum atque in posterum iuge presidium patronorum (in marg.; patronum in textu) semper meorum. Mementote vos quoque nostri in conspectu domini sanctorum semper officiis inherentes. Domine et sancte et merito beatissime frater.

(1) Diocletianus, quondam Romanę rei publicę princeps, cum ad imperium totius orbis fuisset electus aliquas^que provincias perturbari quorundam presumptione perspiceret, ad consortium imperii vel laboris olim sibi commilitonem Herculium Maximianum Cęsarem fecit eumque contra Amandum et Elianum, qui in Bagaudarum loco presumptione servili arma commoverant, ad Gallias destinavit. Cuius ad supplementum exercitus legionem Thebeam ex orientalibus militibus ire precepit. Quę legio sex milia sexcentos sexaginta sex viros validos animis et instructos armis antiquorum Romanorum habebat exemplo. Hi igitur milites Christianę religionis ritum orientali traditione susceperant ab Ierosolimitanę urbis epo et fidei sacre virtutem armis omnibus preponebant. Urbem quippe Romanam itinere aggredientes eandem Christianitatis fidem, quam acceperant, apud beatum Marcellinum, predictę Romanę urbis pontificem, confirmarunt, ut ante gladio interirent quam sacram fidem Christi, quam acceperant, violarent. Recepti igitur Christianę religionis cultores armis militię precluentes, a Diocletiano Cesare iubentur, ut post Maximianum collegam itinere, quo cęperant, Gallias tenderent.

(2) Maximianus Cęsar, usu quidem militię bellis aptus sed idolorum precipuus cultor, ferus animo, avaricia anxius, opere crudelis, libidini deditus cęterisque vitiis obsessus potestatem imperialem nimia crudelitate polluerat. In Galliam properans ad Alpium A^ppenninarum aditum venit. Transmeantibus iter Alpium post arduam et horridam viam subito ęqualis loci campestris occurrit grata planities. Quo in loco opidum factum est, quod Octodori nomen accepit, circa quod irrigua fluminibus prata aut agrorum fertilis cultura protenditur, deinde Rodani fluminis [validus]cursus offertur, qui mole sua leniter fluens regionis illius gratiam propria amoenitate commendat. Transcensis igitur Alpibus Maximianus Cęsar Octodorum venit ibique sacrificaturus idolis suis convenire exercitum iussit atroci proposita iussione ut per aras demonibus consecratas iurarent coęqualibus sibi animis contra Bagaudarum turbas esse pugnandum, christianos vero velut inimicos diis suis ab omnibus persequendos. Quod cum primum pervenit ad noticiam Thebee legionis preteriens Octodorense opidum ad locum, cui Agauno nomen est, celeriter properavit, ut octo milium spacio ab Octodoro separata necessitatem committendi sacrilegii preteriret. [Agaunum accolę interpretatione Gallici sermonis saxum vocant.] Quo in loco ita vastis rupibus Rodani fluminis cursus artatur, ut commeandi facultate subtracta constratis pontibus viam fieri itineris necessitas imperaret. Undique tamen imminentibus saxis parvus quidem sed amenus et irriguus fontibus campus includitur, ubi fessi milites legionis Thebeę post laborem tanti itineris resederant. O quanta reverentia excolendus est sacer locus iste, in quo tot pro Christo martyrium milia ferro Cesaris puniuntur.

(3) Maximianus Cesar, dum ad sacramenta superius memorata cunctos in exercitu suo cogeret, agnovit pretergressam, ut diximus, legionem, et subito iracundię furore repletus satellites mittit, ut legionem ad sacramentorum suorum sacrilegia revocarent.

Si quis tunc veri dei cultum profiteri audebat, sparsis usquequaque militum turmis vel ad supplicia vel ad necem rapiebatur, ac velut vacatione barbaris data prorsus in religionem arma commoverat. Erat in eadem legione primicerius Mauricius et signifer Exuperius et Candidus senator, qui ita commilitonibus suis preerant, ut amore potius vel equalitatibus quam terrore militari obędienda preciperent, viri in rebus bellicis strenui et virtute nobiles, sed fide in deo nobiliores. Erga imperatorem fortitudine, erga Christum devotione certabant. Evangelici precepti sub armis custodes reddebant quę dei erant deo, et quę Cesaris Cęsari restituebant. Requirunt itaque quid Maximianus Cesar ira dictante mandasset. Dictum ab his est, quod Cęsar iuberet, milites omnes immolare hostias, libare sacrificia et sacramenta fanatici ordinis attrectare, iubere Cęsarem, ut legio festinanter reverteretur et ad commilitonum se prepararet exemplum. Tunc hi qui preerant legioni miti affatu dederunt responsum, ob hoc transgressos Octodorum, quia iam fama ad eos de sacrificiorum ordine pervenisset, fas sibi visum esse, ne demonum aris christiani contaminari viderentur; esse sibi in animo deum vivum colere et traditam orientali more religionem usque ad finem vitę perhenniter custodire, ad bellorum usum paratam legionis esse virtutem, ad committenda vero sacrilegia, sicut Cesar precepit, Octodorum non redire.

(4) Reversus itaque satelles nunciavit obstinatos esse animos legionis nec velle preceptis imperatoris obędire. Tunc Maximianus Cesar iracundię nimietate succensus ad hanc vocem subito furore prosilivit dicens: "Ergone milites mei imperatoria precepta et sacrorum meorum ordinem spernunt! Statuenda esset vindicta publica, etiam si tantum maiestatem regiam contempnere voluissent; iungitur despectui meo cęlestis iniuria et mecum pariter religio Romana contempnitur. Sentiat contumax miles me non solum michi sed etiam diis meis dare posse vindictam; iam nunc fidissimorum meorum turba festinet, decimum quemque morti funesta sors prebeat, discant ęqualium nece quos ordo premiserit moriendi, qualiter Maximianus vel sibi vel diis suis ^hac severitate dederit ultionem!"

(5) Post hanc vocem apparitoris iussio infaustum porrigitur, ad legionem velociter properatur, crudelia precepta reserantur. Traduntur neci quos ordo repperit numerandi, leti percussoribus cervices prebent solaque inter eos erat de gloriosę mortis acceleratione contentio. Perfecto itaque scelere ut Octodorum legio redeat iubetur. Tunc Mauricius primicerius paululum a satellitibus regiis segregatus convocat legionem et hac oratione sanctiores alloquitur: "Gratulor virtuti vestrę, commilitones optimi, quod amore religionis nullam vobis Cęsaris precepta attulere formidinem; gaudentibus quodammodo animis tradi ad necem gloriosam commilitones vestros vidistis, quibus timui ne quisquam, quod armatis facile est specie defensionis, beatissimis funeribus obviam ire temptaret! Iam michi ad huius rei interdictum Christi nostri parabatur exemplum, qui exemptum vagina apostoli gladium proprię vocis iussione recondidit, docens maiorem armis omnibus Christianę confidentię esse virtutem. Hic deus Christus plane mentes vestras manusque prohibuit, ne quisquam divino operi mortalibus dextris obstitisset. Quin immo cepti operis fidem perhenni religione complete! Hactenus exempla sacris inserta codicibus legebamus; iam nunc per nosmet ipsos quos sequi deberemus aspeximus. Ecce vallatus sum commilitonum meorum corporibus, quos de latere meo funestus satelles abstraxit, aspersus sum cruore sanctorum et sacri sanguinis reliquias vestibus meis porto et dubito eorum sequi necem, quorum gratulans ammiror exemplum. Non magnopere curandum est, quid imperator iubeat, qui sorte michi mortis ęqualis est. Si habere aliquid virium imperatoria precepta potuissent, circa beatissimorum trium puerorum corpora regis Persarum valuisset incendium nec contempnere ora leonum lacu clausus aut evadere potuisset propheta. Sacramenta olim dedisse nos memini quod contemptu lucis istius et desperatione vitę defensare rem publicam deberemus; iam tunc promisi mei corporis vilitatem et spopondi hanc imperatoribus fidem, nec tamen michi ullus tunc regna cęlestia promittebat. Quid Christo spondente faciendum est, si hoc potuimus militię devotione promittere? Quin immo, fortissimi commilitones, olim devotas animas subdamus preciosissimę passioni, sit nobis virilis animus, fides inviolata permaneat! Iam cerno ante tribunal Christi stantes eos quos neci paulo ante satelles regius deputavit; illa vera gloria est, quę ęternitatem beatam vitę huius brevitate mercatur. Equales omnes animo, una voce responsum satelli^tibus demus, id nuncia: "Milites quidem, Cesar, tui sumus et ad defensionem rei publicę Romana arma suscepimus nec unquam aut desertores bellorum aut proditores militię fuimus aut ignavię vel formidinis meruimus subire flagitⁱum. Tuis ętiam obtemperaremus preceptis nisi instituti legibus Christianis demonum cultus et aras semper pollutas sanguine vitaremus. Comperimus precepisse te aut sacrilegiⁱs pollui Christianos aut dedenis interfectis nos velle terreri. Non inquiras longius latitantes, nos omnes Christianos esse cognosce; habes potestati tuę subdita omnium corpora, auctorem vero suum respicientes Christum animas non tenebis." Hęc sicut vir sanctus dixerat, legionis probantur assensu et Cesari per satellites nunciantur.

(6) Tunc preses in presenti precepit iussione, ut iterum decimum renovatę crudelitatis ordo consumeret. Post hanc vocem ad legionem velociter properatur, crudelia precepta peraguntur [reliqui ut redeant Octodurum iubetur]. Tunc Exuperius, quem ante principem vel campido^uctorem memoravi, correptis legionis suę signis hac circumstantem oratione confirmat: "Tenere me, commilitones optimi, secularium quidem bellorum signa perspicitis, sed non ad hęc arma provoco non ad hęc bella animos vestros virtutemque coortor; aliud nobis genus eligendum est preliorum, non per hos gladios potestis ad regna cęlestia properare. Robur nobis opus est animorum, invicta defensio est, fidem, quam deo promisimus, in ultimis custodire. Iam de commilitonum nostrorum gloria, quam divino cernebant obtutu, -superest, ut victori deo gratias agamus-, gloriosus vir Mauricius est locutus, ego vobis victoriam plenam, si Christo creditis, repromitto. Proiciant dexterę nostrę arma ista cum signis militaribus, prestabit hoc Christus, ut mox in ipso cęlesti, sicut promittitur, regno alia vobis Exuperium vestrum videatis signa monstrare. Vadat quin immo funestus satelles et hęc truculento regi nunciet: "Milites, imperator, tui sumus, sed tamen servitutem liberi confitemur dei. Tibi militiam debemus, illi innocentiam. A te stipendium laboris accepimus, ab illo vitę exordium sumpsimus. Sequi imperatorem in hoc nequaquam possumus, ut auctorem nostrum negemus deum, auctorem vero velis nolis tuum. Non nos adversum te, imperator, armavit ipsa, quę fortissima est in periculis, desperatio. Tenemus arma et non resistimus, quia mori magis quam occidere volumus et innocentes interire quam noxii vivere preoptamus. Sed quod in nos ultra statueris, igne tormento ferro subire parati sumus. Inexsuperabiles legionis istius animos agnosce; tela proicimus; exarmatas quidem dextras satelles tuus, sed armatum fide catholica pectus inveniet. Occide, prosterne, secandas gladiis percussoribus cervices prebemus intrepidi; hęc nobis iocundiora sunt, dummodo te cum sacrilegiis tuis contemnimus, cum ad regna iam nunc cęlestia properamus." Flagrabat enim iam tunc in beatissimis viris martyrii gloriosus odor. Hęc mandata legionis remeans ad Maximianum Cęsarem [satelles] nunciavit.

(7) At ille, cum audisset talia obstinatosque in fide Christi cerneret animos virorum, desperans gloriosam eorum constantiam posse revocari, quasi ^nichil iterato fuisset scelere perpetratum, ire propere exercitum iubet et circumfundi [imperat] legionem nullumque de tanto sanctorum exercitu precepit relinqui. Ventum est itaque et circumsti^etit beatam legionem turba carnificum. Qui cum missi ad beatissimam legionem venissent, stringunt in sanctos impium ferrum, mori non recusantes vitę amore. Cedebantur itaque passim gladiis, non reclamantes salti^em aut repugnantes, sed depositis armis cervices persequutoribus prebentes et iugulum percussoribus vel intectum corpus offerentes. Non vel suorum multitudine, non armorum munitione elati sunt, ut [ferro] conarentur asserere iusticię causam, sed hoc solum reminiscentes se illum confiteri, qui nec reclamando ad occisionem ductus est et tanquam agnus non aperuit os suum, ipsi quoque tamquam grex ovium dominicus laniari [se] tanquam ab irruentibus lupis passi sunt. Omnis ętas sine discretione perimitur lanianturque beata corpora et devotas deo animas fidelis mortis professione commendant. Operta est terra procumbentibus in morte corporibus iustorum, fluxeruntque preciosi sanguinis rivi. Quę umquam rabies absque bello tantam humanorum corporum stragem dedit, quę feritas ex sententia sua tot simul perire vel reos iussit! Ne iusti punirentur multitudo non optinuit, cum inultum esse soleat, quod multitudo delinquit. Hac igitur crudelitate immanissimi tyranni confectus est ille sanctorum populus, qui contempsit rem presentium ob spem futurorum. Sic interfecta est illa plane angelica legio, quę ut credimus cum illis angelorum legionibus iam collaudat deum in cęlis. Peracta tandem cede inter omnes sanctorum persequutores preda dividitur. Namque Maximianus facultatem dederat, ut, quisquis legionis illius militem iugulasset, interempti spoliis uteretur. Divisa igitur omnium preda ad vescendum epulandumque victrix turba consedit,

(8) cum interea veteranus quidam ultimę ętatis senio fatigatus, nomine Victor, qui nec religionis eiusdem fuit neque miles, ad contaminatum cędibus locum itineris necessitate ductus est. Dum ad epulas pro ętatis veneratione ab omnibus rogaretur, requirere cępit, quęnam causa esset leticię, quod inter tot corpora interemptorum gaudentes exultantesque possent milites epulari. Dictum ab his est, quod legio Christianę legis studio cerimonias Romanas cultumque deorum pariter cum imperatoris iussionibus contempnere voluisset dataque neci esset, ut disciplinę militaris traditus ordo severius teneretur. Tunc Victor alte gemitum trahens graviterque suspirans detestatus convivas, detestatusque et convivium exclamat: "Heu me, qui per tot annorum militiam ad hanc infelicem ętatem veni et in hac legione militare non merui; quam bene inter tales gloriose mortis honore donatus finem vitę invenire potuissem! Saltem si commilito indignus eram vel me ante actas horas viandi necessitas detulisset, ut senilis pectoris cruor tantorum virorum victimis misceretur, obtuleram corpus hoc neci, dummodo tantę laudis consortio non carerem." Talia dicentem profanorum statim turba vallavit, quem utrum Christianus esset respondere minaciter iubet.

(9) At ille, paululum oculos ad cęlum erigens, tali percunctantibus sermone respondit: "Longus me vivendi usus ad hanc, quam videtis, perduxit ętatem. Quęcumque in hoc mundo aguntur aut studium repperit, aut rerum volubilitas agit aut varius semper casus infestat; quodcumque volumus, optamus, scimus et cupimus, totus mundus caligine submersus tenebris circumfluentibus latet, nisi nobis aut viam Christus ostenderit aut lumen Christus effulserit. Quod ego fideli mente perpendens utinam ultimo contester affet^fatu (fa m. s.)! Quod si me ad tempus paulo ante trucidatę legionis itineris necessitas detulisset, conviviis vel epulis vestris horum funerum consortium pretulissem. Sed etiam nunc prestabit Christus hoc, ut Christianum me vel post professionem meam transire ulterius per beata funera non sinatis." Hęc loquentem subita percussoris obtruncat insania. Ita vir sanctus celeri confessione consortium sanctorum promeruit cęterisque martyribus in eo loco sicut morte ita est honore coniunctus.

(13) Hęc nobis tantum de numerosa multitudine ista martyrum comperta sunt nomina, id est beatissimorum Mauricii, Exuperii, Candidi, Innocentii, Victoris atque Vitalis; cętera vero nomina nobis quidem incognita sed in libro vitę sunt scripta.

(14) Nam in eadem legione fuisse dicuntur etiam Ursus et Victor, quos Salodoro passos fama confirmat. Salodorum vero castrum est super Arola flumen non longe a Reno positum.

(15) Neque illud silendum est, quem inde Maximianus progressus exitum consequutus est. Cum dispositis insidiis genero suo Constantino, tunc regnum tenenti mortem moliretur, deprehenso dolo illius apud Massiliam captus nec multo post strangulatus teterrimo^que supplicio affectus impiam vitam digna morte finivit.

(16) At vero beatissimorum martyrum corpora post multos passionis annos sancto Theodoro, illius loci episcopo, revelata traduntur. In quorum honore cum exstrueretur basilica, quę vaste tunc adiuncta rupi uno tantum latere adclinis iacebat, ita usque ad tempora Ambrosii, eiusdem loci abbatis, ut fuerat permansit, nunc vero iubente eodem preclaro meritis Ambrosio, loci illius abbate, denuo ędificata, reclinis esse dinoscitur.

(20) Neque enim hoc omittendum est, quod per longum temporis tractum beati Innocentii martiris menbra Rodanus revelavit. Iugi enim eluvii inundatione vicinum in se cespitem vergens religiosa quadam soli pernitie ad sepulturam martyris famulatrix unda pervenit. Prolatas namque reliquias leniter lambens non ideo a sinu terrę protulit, ut in gurgitis sui procellam demergeret, sed ob gloriosam devotionem intra ambitum basilicę cęteris martyribus sepultis preceperat ^sociari (in marg. m.s.). Cuius translationem a sanctę recordationis Domitiano Genevense et Grato A^ugustanę urbis vel Protasio, tunc temporis loci illius episcopo, celebratam recolentes cotidiana veneratione et laudibus frequentamus.

Quid miraculi tempore instaurationis templi sanctorum apparuerit nequaquam tacendum putavi.

(17) Accidit ut inter reliquos artifices, qui invitati ad hoc opus convenisse videbantur, quidam esset faber aurifex, quem adhuc gentilem esse constaret. Hic cum dominico die, quo cęteri ad expectanda huius diei festa abscesserant, in eadem domo, in qua artem agebat, solus substitisset, in illo secreto subito mane ab adstantibus sanctis hic idem aurifex rapitur atque ad penam vel ad supplicia distenditur, et visibiliter turbam martyrum cernens, verberatus etiam increpatur, quod vel die dominico ęcclesię deesset, vel illud opus sanctum suscipere gentilis auderet. Quod ideo misericorditer a sanctis factum constitit, ut aurifex ille consternatus et territus salutare sibi nomen deposceret ac deinceps in eodem opere iam fidelis factus attentius perseveraret. Quod et ita factum est; statim namque Christianus factus est.

(18) Neque illud in sanctorum miraculis pretermittam, quod per eadem fere loca omnibus notum est: Materfamilias Quinti, egregii atque honorati viri, cum ita paralysi fuisset obstricta, ut ei etiam usus pedum negaretur, a viro suo ut illuc per multum itineris spacium deferretur poposcit. Quo cum pervenisset, ⁱⁿ sanctorum martyrum basilicam famulantium manibus illata pedibus ad diversorum rediit ac sanitati de premortuis restituta menbris miraculum suum ipsa circumtulit.

(24) Mulier quędam filium suum unicum ad hoc monasterium adducens abbati tradidit erudiendum, videlicet ut factus clericus sanctis manciparetur officiis. Verum cum iam spiritualibus eruditus esset in litteris, et cum reliquis clericis in choro canentium psalleret, modica pulsatus febre spiritum exalavit. Currit mater ad obsequium funeris orbata plangens et maternos profundens gemitus sepelivit filium. At tamen non sufficiunt hęc lacrimę doloris, quę ⁱⁿ exequiis effusę sunt, sed per singulos dies veniebat et super sepulchrum nati sui emissis in altum vocibus eiulabat. Cui tamen apparens per visum nocte beatus Mauricius ait "Quid tu, o mulier, incessanter obitum filii plangens numquam desistis a luctu?" Cui illa: "Dies" inquit "vitę meę hunc planctum non expleunt, sed dum advixero, semper defleam unicum meum, nec umquam mitigabor a lacrimis, donec oculos corporis huius de vita mors concludat" Cui ille: "Noli ita" ait "quasi mortuum flere, sed ęquanimiter age; scias eum nobiscum habitare et vitę perhennis consortio nobiscum perfrui. Et ut veraciter credas certa esse, quę loquuor, surge crastina die ad matutinum et audies vocem eius inter choros psallentium monachorum. Et non solum die crastina, sed etiam omnibus diebus vitę tuę cum veneris, audies inter choros psallentium vocem eius. Ideoque ne fleveris, eo quod gaudere te oporteat potius quam lugere". Surgit mulier longaque ducit suspiria nec obdormit in stratu suo, donec signum consurgendi in nocturnas laudes commoveatur a monachis. Quo commoto accedit ad ęcclesiam, aliqua de visione quam viderat probatura. Nichil enim preteriit de pollicitatione sancta, sed quę fuerant divinitus nunciata mox cognoscuntur impleta. Verum ubi a cantore antiphonam inchoante caterva suscepit monachorum, audit genitriix parvuli vocem; cognoscit, gratias agit deo. Illud quoque, quod martyris ore promissum habebatur, prorsus impletum est, ut omnibus diebus vitę suę, cum accessisset mulier ad psallentium chorum, audiret huius infantuli inter reliqua modulamina vocem.

(25) Cum autem Guntrannus rex ita spiritualibus actionibus se mancipasset, ut relictis seculi pompis thesauros suos ęcclesiis et pauperibus erogaret, accidit ut per quendam presbiterum munera fratribus, qui sanctis Agaunensibus deserviunt, ex voto transmitteret, precipiens presbitero, ut ad eum rediens sanctorum sibi reliquias exhiberet. Igitur dum impleta regis preceptione cum his regrederetur pignoribus, Limanni laci alveum navigaturus ingreditur. Pertrabitur autem lacus ille in longitudine quasi stadiis quadringentis, in latitudine vero stadiis centum quinquaginta. Denique cum revertens presbiter, ut diximus, navigium hoc fuisset aggressus, subito tempestas magna exorta fluctus tulit ad sidera, surgunt undarum montes et nunc puppis prora descendente fertur in altum, nunc iterum dimersa puppi prora tollitur in sublime. Turbantur nautę et nichil aliud nisi sola mors in hoc periculo prestolatur. Tunc presbiter cum videret se his fluctibus obrui et spumis ipsarum undarum graviter operiri, extractam collo capsulam, qua sanctorum pignora continebantur, undis tumentibus fide obiecit ac sanctorum presidium clara invocat voce dicens: " Ne peream in hiis fluctibus, virtutem vestram deprecor, martyres gloriosi, sed potius qui fide vos invocantibus prebetis auxilium, michi, quęso, dexteram salutis dignemini porrigere! Fluctus tumentes opprimite, ventorum flamina baccantium sedate, nosque ad litus optatum vestri adiutorii opere perducite!" Et hęc dicens cessante vento undis detumescentibus evecti sunt ad litus. Hęc eodem referente agnovimus presbitero. In predicto quoque stagno ferunt tructarum piscium tantam magnitudinem, ut usque ad centum librarum pondera possint trutinari.

(19) Hęc [duo] tantum miracula passionis sanctorum inserenda credidi. Cęterum satis multa sunt, quę vel in purgatione demonum vel instauratione claudorum aut sanitate febrium cęterisque infirmitatibus cotidie illic per servos suos virtus domini operatur. Quę multa narrarentur, si per singula scriberentur. Tamen fidelium cordibus absque lectione cognita esse cognoscuntur, [quae] quanta et qualia miracula illic per sanctos suos ad honorem et gloriam nominis sui dominus operari non desinit. Pro eo ipso die noctuque psalmorum hymnorumque decantatio non desistit, quę iubente sancto et preclaro Christi martyre, beato Sigismundo rege, est instituta et usque hodie deo protegente conservatur. Propterea illic denique degentes mente et ore deo debitas incessanter laudes reboant, quorum suffragiis sanctorum exultant gaudenter et non solum illic sed ubicumque vel in honore ipsorum martyrum ęcclesię fabricantur vel eorum veneratio digne percolitur, seu quocumque locorum eorum reliquiarum memoratio cęlebratur non solum corporum sed animarum pleniter sanctorum meritis morbis subvenitur auxilio te domino et salvatore nostro Iesu Christo, qui in plenitudine divinitatis cum patre et vivificante virtute spiritus sancti vivit et regnat deus per infinitatem omnium seculorum. Amen.

Item sermo de eadem festivitate [Dolbeau 26,1]